De erfenis van Copernicus.
Naar een model van de context
66
Inleiding
Ook voor de introductie van het woord context in het archivistische begrippen
apparaat onderkenden archivarissen het belang van contextuele informatie voor
selectie en beschrijven van archieven. Verschillende auteurs in deze bundel bena
drukken dit feit. De Handleiding, als codificatie van laat-negentiende-eeuwse
archivistische opvattingen, was dan ook op dit punt al heel stellig; in de woorden
van 38: "Voordat men een deel of een bundel goed kan beschrijven, behoort
men zich rekenschap te geven, welke leidende gedachte bij de vorming daarvan
heeft voorgezeten." Inleidingen op inventarissen zijn een uiting van die reken
schap en helpen onderzoekers het gebodene correct te interpreteren. Wat selectie
en vernietiging betreft wijst ook Van Meerendonk op de noodzaak van vooraf
gaand institutioneel onderzoek voor een juiste interpretatie.1 Het belang van
informatie over de context waarin archief ontstaat, onderscheidt archief juist
van andere documentvormen.
De samenstellers van de International Standards for Archival Description
(General) (ISAD(G)) hebben dat unieke karakter van archief goed begrepen en
laten dat duidelijk in de structuur van de beschrijvingsstandaards zien. Die struc
tuur, een verdeling in areas, is duidelijk aan ontleend aan de standaards voor
bibliografische beschrijvingen.2 Het meest archiefspecifieke zit in de context area,
dat vooral de gegevensstructuur van de archiefvormer beschrijft.
Voor een deel heeft de commissie3 de contextuele standaards afzonderlijk uit
gewerkt in de International Standards for Archival Authority Records for Corporate
Bodies, Persons and Families (ISAAR(CPF)), gepubliceerd in 1996. Ik kom hier
later, aan het eind van dit artikel nog op terug.
Theorievorming over context is van betrekkelijk recente datum, vooral op gang
gekomen binnen het thema digitaal archief.4 Veel papieren archiefdocumenten
dragen zelf de verwijzingen naar de context, in de vorm van annotaties aange-
67
PETER HORSMAN
1 H.J. van Meerendonk, Handleiding voor de selectie en vernietiging van archiefbescheiden ('s-Gravenhage
1985).
2 ISAD(G) [en] ISAAR(CPF). International Standards for Archival Description (General), International
Standards for Archival Authority Records for Corporate Bodies, Persons and Families. Ingeleid en toegelicht door
Peter Horsman ('s-Gravenhage 1997). Nieuwe, geheel herziene uitgave, te verschijnen bij de Stichting
Archiefpublicaties, is in voorbereiding. De standaards zijn gepubliceerd op de website van de ICA:
www.ica.org.
3 De standaards zijn ontworpen door de ad-hoc Commission on descriptive standards van de ICA. Na het
congres in Beijing (1996) heeft de commissie een meer permanent karakter gekregen als Committee on
descriptive standards. Zie verder de ICA website: www.ica.org.
4 Zie hiervoor de artikelen van H. Hofman en T.H.P.M. Thomassen elders in dit Jaarboek.