Het expliciet registreren en archiveren van de validatiegegevens illustreert de ver
schuiving van de focus van het document naar zijn metadata. Dit is één van de
belangrijkste verschillen tussen de analoge en de digitale wereld. Hier worden de
metadata gebruikt om de betrouwbaarheid van de digitale archiefdocumenten aan te
tonen, maar de metadata van of over digitale archiefdocumenten hebben meerdere
functies. Het OAIS-referentiemodel brengt dit mooi in kaart en beklemtoont het belang
aan metadata door in haar informatiemodel de conceptuele container of het logisch
geheel van content information en zijn metadata (bijv. de preservation description
information, de package information) als een informationpackage te beschouwen.
Opvallend in de 4 artikelen is dat er geen aandacht wordt besteed aan de duurzame
archivering van deze informationpackages. Er kan pas sprake zijn van een OAIS-
compliant digitaal archiveringssysteem als het archief naast de OAIS-verantwoor-
delijkheden ook het voorgeschreven informatiemodel in de praktijk brengt. Hierbij
gaat het niet alleen over de duurzaamheid van de digitale documenten zelf, maar ook
alle metadata van of over de digitale documenten. Het belang van OAIS-compliancy
kan amper worden overschat, aangezien het één van de belangrijkste uitgangspunten
in het auditen van digitale depots is (zie bijv. TRAC, Nestor en het hier op gebaseerde
ED3). Certifiëring op basis van audits wordt één van de belangrijkste elementen in
het onderbouwen van de 'geloofwaardigheid' van digitale depots en hun inhoud.
Digitale duurzaamheid
De vraag naar de digitaal duurzame archivering van de informationpackages gaat over
de essentiële functionaliteit van een digitaal depot en confronteert de digitale archi
varis met de duurzaamheid of beperkte houdbaarheid van zijn digitale archiverings-
oplossing. Het digitaal depot zelf als archiveringssysteem is door zijn afhankelijkheid
ten aanzien van hard- en software niet bestemd om op (middel-)lange termijn opera
tioneel te blijven. Zijn inhoud dient echter wel digitaal duurzaam te zijn. Die inhoud
is veel meer dan de documenten. Een digitaal duurzame archiveringsoplossing moet
ook de metadata en de vele complexe relatie(s) digitaal duurzaam archiveren. Een
digitaal depot die hier niet aan voldoet trapt in dezelfde valkuilen als veel van onze
archiefvormers die met digitalisering bezig zijn. De 'black boxes' van het Stadsarchief
Amsterdam, of een te grote afhankelijkheid van leveranciers voor archiverings
systemen in het algemeen, lijken in dit opzicht een ernstig risico in te houden. Dit
laatste geldt trouwens ook voor de digitale metadata van en/of over de analoge
archiefdocumenten.
Een digitaal depot biedt dus niet alleen een oplossing voor de duurzame archivering
van documenten, al is dit laatste een belangrijke functie. De Nederlandse digitale
depots geven op dit punt aan dat ze nog een weg af te leggen hebben. Met name de
OAIS-functie preservationplanning lijkt nog in grote mate in zijn kinderschoenen te
staan. Hiervoor wordt reikhalzend uitgekeken naar de uitkomsten en de resultaten
van het Europese Planetsproject. In tegenstelling tot het inrichten van de storage-
infrastructuur is dit niet louter een technische kwestie, maar heeft dit een grote
inhoudelijke component. Hier wordt de digitale archivaris immers geconfronteerd
met vragen zoals: Wat is het origineel? Welke aspecten dienen ongewijzigd in tijd te
worden overgebracht? Hoe bewaren we authentieke en integere archiefdocumenten?
Conclusie
Digitaal archiveren is binnen de archiefwereld al twee decennia het onderwerp van
onderzoek en sensibilisering. Uit de vier beschreven casussen mag in ieder geval gecon
cludeerd worden dat de instellingen niet stil hebben gezeten en de voorbije jaren
belangrijke stappen in het uitwerken van digitale archiveringsoplossingen hebben
uitgewerkt. De digitale depots zijn operationeel of minstens klaar voor ingebruikname.
Het werk is echter nog lang niet af. De auteurs geven zelf aan dat de digitale depots
ook de komende jaren het onderwerp blijven van verdere ontwikkeling en verfijning.
Met name het (verder) operationaliseren van de preservationplanning lijkt prioriteit
nummer 1 te zijn. Preservationplanning is 1 van de 6 essentiële functies van een
OAIS-compliant digitaal archiveringssysteem. Zolang deze functie niet operationeel
is in de praktijk én de informationpackages als onderwerp heeft, vervult het digitaal
depot zijn essentiële functie niet.
De komende jaren zal ook blijken hoe digitaal duurzaam de informationpackages
in de digitale archiveringssystemen zijn. De systemen zijn nu ontwikkeld en opgezet,
maar zullen de komende jaren vervangen worden en/of het onderwerp zijn van
versiebeheer. Dan pas zal effectief blijken hoe de digitale informationpackages in de
digitale depots tegen de tand des tijds zijn bestand. Beide uitdagingen zijn niet van de
minste, maar raken de essentie van digitale depots. Kortom, er staan ons nog leuke
tijden te wachten. Afspraak binnen enkele jaren?
archiefschoolschrift 2 het e-depot als avontuur
digitale depots in nederland
85
Oorspronkelijk verschenen in: Archievenblad, jaargang 114, nr. 2, maart 2010, p. 10-12.