Het expliciet registreren en archiveren van de validatiegegevens illustreert de ver schuiving van de focus van het document naar zijn metadata. Dit is één van de belangrijkste verschillen tussen de analoge en de digitale wereld. Hier worden de metadata gebruikt om de betrouwbaarheid van de digitale archiefdocumenten aan te tonen, maar de metadata van of over digitale archiefdocumenten hebben meerdere functies. Het OAIS-referentiemodel brengt dit mooi in kaart en beklemtoont het belang aan metadata door in haar informatiemodel de conceptuele container of het logisch geheel van content information en zijn metadata (bijv. de preservation description information, de package information) als een informationpackage te beschouwen. Opvallend in de 4 artikelen is dat er geen aandacht wordt besteed aan de duurzame archivering van deze informationpackages. Er kan pas sprake zijn van een OAIS- compliant digitaal archiveringssysteem als het archief naast de OAIS-verantwoor- delijkheden ook het voorgeschreven informatiemodel in de praktijk brengt. Hierbij gaat het niet alleen over de duurzaamheid van de digitale documenten zelf, maar ook alle metadata van of over de digitale documenten. Het belang van OAIS-compliancy kan amper worden overschat, aangezien het één van de belangrijkste uitgangspunten in het auditen van digitale depots is (zie bijv. TRAC, Nestor en het hier op gebaseerde ED3). Certifiëring op basis van audits wordt één van de belangrijkste elementen in het onderbouwen van de 'geloofwaardigheid' van digitale depots en hun inhoud. Digitale duurzaamheid De vraag naar de digitaal duurzame archivering van de informationpackages gaat over de essentiële functionaliteit van een digitaal depot en confronteert de digitale archi varis met de duurzaamheid of beperkte houdbaarheid van zijn digitale archiverings- oplossing. Het digitaal depot zelf als archiveringssysteem is door zijn afhankelijkheid ten aanzien van hard- en software niet bestemd om op (middel-)lange termijn opera tioneel te blijven. Zijn inhoud dient echter wel digitaal duurzaam te zijn. Die inhoud is veel meer dan de documenten. Een digitaal duurzame archiveringsoplossing moet ook de metadata en de vele complexe relatie(s) digitaal duurzaam archiveren. Een digitaal depot die hier niet aan voldoet trapt in dezelfde valkuilen als veel van onze archiefvormers die met digitalisering bezig zijn. De 'black boxes' van het Stadsarchief Amsterdam, of een te grote afhankelijkheid van leveranciers voor archiverings systemen in het algemeen, lijken in dit opzicht een ernstig risico in te houden. Dit laatste geldt trouwens ook voor de digitale metadata van en/of over de analoge archiefdocumenten. Een digitaal depot biedt dus niet alleen een oplossing voor de duurzame archivering van documenten, al is dit laatste een belangrijke functie. De Nederlandse digitale depots geven op dit punt aan dat ze nog een weg af te leggen hebben. Met name de OAIS-functie preservationplanning lijkt nog in grote mate in zijn kinderschoenen te staan. Hiervoor wordt reikhalzend uitgekeken naar de uitkomsten en de resultaten van het Europese Planetsproject. In tegenstelling tot het inrichten van de storage- infrastructuur is dit niet louter een technische kwestie, maar heeft dit een grote inhoudelijke component. Hier wordt de digitale archivaris immers geconfronteerd met vragen zoals: Wat is het origineel? Welke aspecten dienen ongewijzigd in tijd te worden overgebracht? Hoe bewaren we authentieke en integere archiefdocumenten? Conclusie Digitaal archiveren is binnen de archiefwereld al twee decennia het onderwerp van onderzoek en sensibilisering. Uit de vier beschreven casussen mag in ieder geval gecon cludeerd worden dat de instellingen niet stil hebben gezeten en de voorbije jaren belangrijke stappen in het uitwerken van digitale archiveringsoplossingen hebben uitgewerkt. De digitale depots zijn operationeel of minstens klaar voor ingebruikname. Het werk is echter nog lang niet af. De auteurs geven zelf aan dat de digitale depots ook de komende jaren het onderwerp blijven van verdere ontwikkeling en verfijning. Met name het (verder) operationaliseren van de preservationplanning lijkt prioriteit nummer 1 te zijn. Preservationplanning is 1 van de 6 essentiële functies van een OAIS-compliant digitaal archiveringssysteem. Zolang deze functie niet operationeel is in de praktijk én de informationpackages als onderwerp heeft, vervult het digitaal depot zijn essentiële functie niet. De komende jaren zal ook blijken hoe digitaal duurzaam de informationpackages in de digitale archiveringssystemen zijn. De systemen zijn nu ontwikkeld en opgezet, maar zullen de komende jaren vervangen worden en/of het onderwerp zijn van versiebeheer. Dan pas zal effectief blijken hoe de digitale informationpackages in de digitale depots tegen de tand des tijds zijn bestand. Beide uitdagingen zijn niet van de minste, maar raken de essentie van digitale depots. Kortom, er staan ons nog leuke tijden te wachten. Afspraak binnen enkele jaren? archiefschoolschrift 2 het e-depot als avontuur digitale depots in nederland 85 Oorspronkelijk verschenen in: Archievenblad, jaargang 114, nr. 2, maart 2010, p. 10-12.

Periodiekviewer Koninklijke Vereniging van Archivarissen

Archiefschoolschrift | 2010 | | pagina 44