1975-2005, in combinatie met het aanwijzen van 'hotspots':
gebeurtenissen of kortlopende maatschappelijke processen die
bijzondere aandacht trokken. Het doel van de trendanalyse was
een betere integratie van overheids- en niet-overheidsarchieven in
de Collectie Nederland. Helaas bleek al snel dat er wederom geen
breed gedragen ondersteuning was vanuit de aanwezige partijen.
Men wilde eigenlijk niet verder kijken dan het eigen instellings
belang. Een aantal partijen had het druk genoeg met überhaupt
het hoofd boven water houden.
Het Nationaal Archief is na die bijeenkomst wel doorgegaan met
het uitvoeren van de trendanalyse 1975-2005, met bijhorende
systeemanalyse en hotspotlijst.3
Nieuwe poging
1976-20055 is geconstateerd dat de 'belangrijkste' archieven op
milieugebied reeds onderdak hebben gevonden. Vier van de vijf
liggen veilig in de depots van het IISG. Maar tijdens de brain
stormdag bleek dat het IISG inmiddels geen archieven meer
verwerft van nieuwe archiefvormers met het thema milieu.
Bezuinigingen dwingen de instelling tot het maken van scherpe
keuzes. Helaas staan ze daar niet alleen in.
Spagaat
Archief 2020
Om een vervolg te geven aan de geuite wensen tijdens de
brainstormsessie wordt een projectaanvraag voorbereid bij Archief
2020, binnen de programmalijn 'Documenteren van de Samen
leving'. Er is een projectgroep gevormd, bestaande uit vertegen
woordigers van het RKD, IISG, KDC en HUA. Hopelijk leidt juist deze
'gemengde opbouw' ditmaal wel tot commitment en een breder
draagvlak. Het project zal zich allereerst richten op het verbeteren
van de onderlinge samenwerking van beheerders van particuliere
archieven op nationaal niveau. De ambities van de projectgroep op
de lange termijn strekken verder dan dat: meer aandacht vanuit
het veld én van de overheid voor (het belang van) particulier
gevormd archief als volwaardig en vanzelfsprekend onderdeel van
ons collectief geheugen.
Noten
1 Opgenomen als bijlage bij de vergadering van het Convent
op 27 februari 1992.
2 Opgesteld door de commissie Waardering en Selectie van
het Nationaal Archief (Den Haag, 2007).
4 Vertegenwoordigd waren het Nationaal Archief (NA), het
Stadsarchief Amsterdam (SAA), Het Nieuwe Instituut, het
Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG), Het
Utrechts Archief (HUA), het Noord-Hollands Archief (NHA), de
afdeling Bijzondere Collecties van de Universiteit van
Amsterdam (UVA), Tresoar, het Nederlands Instituut voor Beeld
en Geluid (IBG), het RKD-Nederlands Instituut voor Kunstge
schiedenis, het Regionaal Historisch Centrum Eindhoven (RHCE)
en het Katholiek Documentatie Centrum (KDC).
5 Opgesteld in opdracht van het Nationaal Archief in 2010.
Feestelijke overdracht van de archieven van het Humanistisch
Verbond aan Het Utrechts Archief. Foto: Jan van der Klooster.
duidelijk óf en hoe daar inhoud aan kan worden gegeven.
Het Nationaal Archief hield eind 2011 een bijeenkomst waarin
vertegenwoordigers van verschillende belanghebbenden - zoals
het Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen, het KDC,
het Huygens Instituut en een aantal RHC's - spraken over de
gevolgen van de benadering Collectie Nederland. Een gezamenlijke
lijst met voor Nederland belangrijke archiefvormers zou gevormd
kunnen worden: bedrijven, instellingen en individuen waarvan we
als archief- en cultureel erfgoedveld vinden dat de archieven van
belang zijn voor de nationale collectie. De lijst zou zelfs als basis
kunnen dienen voor afspraken over verwerving. Dé manier om
overzicht over deze collectie te houden was, aldus de teneur, via
een uitgebreide trendanalyse. Te beginnen met de periode
De vraag naar verdere emancipatie van particuliere archieven en
betere afstemming in 'het veld' blijft onverminderd groot. Bij de
goed bezochte bijeenkomsten van het Platform Particuliere
Archieven klinkt een steeds luidere roep naar betere samenwer
king tussen alle betrokken partijen op het gebied van behoud van
particuliere archieven. Het idee begint post te vatten dat de
Collectie Nederland alleen kan worden gevormd als dit vanuit het
veld wordt ondersteund, alle programma's en visies van bovenaf
ten spijt.
In mei 2015 kwamen verschillende vertegenwoordigers van
overheidsarchieven en categoriale instellingen bijeen voor een
brainstormdag.4 Het betrof een nadere verkenning over de
bereidheid samen aan een landelijk archiefbeleid te werken. Want
we zéggen wel steeds dat we het allemaal zo belangrijk vinden,
maar waarom doén we dan niets?
Tijdens de brainstormdag bleek de behoefte aan een regiefunctie:
om te weten wat er mist moet eerst duidelijk zijn wat er wel is.
Waar blijven nationale sportarchieven, nu het NA zich meer en
meer beperkt tot archieven van 'de macht'? En hoe duurzaam zijn
de gemaakte afspraken uit het verleden? In de Trendanalyse Milieu
Een ander onderwerp dat naar voren kwam tijdens de brain
stormdag, is dat steeds meer handelingen van nationaal belang
niet meer alleen door de overheid worden uitgevoerd. De overheid
bevindt zich in een spagaat van privatisering en afstoting van taken
enerzijds, en het beschermen van de recht- en bewijszoekende
burger anderzijds. De vorming van een nationale collectie lost dit
niet volledig op. Er kunnen afspraken worden gemaakt over
belangrijke spelers en hun archieven, maar zolang er geen sprake
is van een verplichte overdracht van archiefmateriaal door private
partijen blijft willekeur opspelen. Bovendien geven veel archief-
beherende instellingen aan dat dwang van boven juist contra
productief werkt. De overdracht van particulier archiefmateriaal is
gebaat bij een goede verstandhouding en wederzijds vertrouwen.
Ook daar een spagaat dus: behoefte aan dwang versus behoefte
aan vrijheid en eigen invulling.
3 M.J.W. van Twist e.a., Bewaren hoe het was, volgens de
principes van hoe het wordt. Systeemanalyse in verband met
de selectielijst van gemeentelijke archiefbescheiden (Neder
landse School voor Openbaar Bestuur, 2013).
Roosje Keijser namens kopgroep project 'Particuliere archieven
op de kaart'.
nummer 8 201 5 33
