Uitgelezen
Verborgen
boeken
ISBN 978-90-214-5808-3, 140 pp., 18,99.
Em. Querido's Uitgeversmaatschappij werd in 1915 opgericht en
bestaat inmiddels dus honderd jaar. Tot voor kort zaten er hiaten
in de geschiedenis van de uitgeverij. Zo is het jarenlang onduidelijk
geweest hoe de uitgeverij de Tweede Wereldoorlog precies
doorkwam, en vooral ook hoe het bedrijf direct na de oorlog
weer boeken kon uitgeven. De bronnen rondom de uitgeverij
waren spaarzaam. Emanuel Querido had niet veel persoonlijke
documenten achtergelaten en een deel van het archief van de
uitgeverij was in mei 1940 vernietigd om het uit handen van de
bezetter te houden. Dit waren met name de delen van het
archief die betrekking hadden op Querido Verlag en op het werk
van linkse en antifascistische schrijvers. Echter, een recente
vondst maakte nieuw onderzoek mogelijk. Deze vondst werpt
licht op een belangrijke episode uit de geschiedenis van de
honderdjarige uitgeverij.
Rijke bron
Willem van Toorn zocht in 2012 contact met Wouter van
Oorschot, de zoon van Geert van Oorschot. Geert was Querido's
bedrijfsleider in de oorlogsjaren. Wouter vond in een kast een
plastic zak met 'talloze zakelijke bescheiden van Querido en zijn
vrouw erin, van heel vroeg tot diep in 1942. Daaronder testamenten,
paspoorten, koopakte huis Laren, correspondentie met de
roofbank Lippmann enz. enz.' Wouter over de vondst: 'Het was
alsof de Jodenvervolging samengebald in deze twee mensen
recht voor je neus op tafel ligt' (p. 31).
De plastic zak vormt een rijke bron, met documenten variërend
van niet-uitgeknipte Jodensterren tot correspondentie met de
Joodsche Raad, Portugeesch-Israëlitische Gemeente en
Gemeente Laren, van een aanmaning Personele Belasting tot
financiële overzichten en van testamenten tot kladhandschriften.
Hoe de documenten ooit bij Geert van Oorschot zijn gekomen,
en waarom hij ze nooit aan de erfgenamen heeft overhandigd,
blijft een raadsel. Wel wordt dankzij de gevonden documentatie
een hoop duidelijk over hoe Em. Querido's Uitgeversmaatschappij
tijdens en na de oorlog heeft kunnen voortbestaan. In
Verborgen boeken beschrijft Willem van Toorn de geschiedenis
van Querido Verlag, waarin Duits-Joodse schrijvers vanaf de
jaren dertig hun werk konden publiceren. Arjan Fortuin belicht
de rol van Geert van Oorschot als zaakwaarnemer in oorlogstijd
en Hugo van Doornum schetst de jaren na de bezetting, toen
Querido's rechterhand Alice van Nahuys onverwacht de leiding
nam.
Querido onder Geert van Oorschot
Geert van Oorschot tekende op 31 augustus 1942 een contract
Willem van Toorn, Af Jen Fortuin
1 lugo van Doornum
EhMueiido's l if geren'/ tijdens
en na de bezet this: Ouendo
Arjen Fortuin, Hugo van Doornum en Willem van Toorn,
Verborgen boeken. Em. Querido's Uitgeverij tijdens en na
de bezetting
Uitgeverij Querido (Amsterdam/Antwerpen, 2015),
40 2015 nummer 7
