IISG
Rotterdam
Hoe verder?
Gemeente Leiden betaalt voortaan jaarlijks een 'passende
vergoeding' aan Lira en Pictoright ten behoeve van de freelance
tekst- en beeldmakers. Voor de periode voorafgaand aan het
akkoord, waarin de pagina's online werden getoond zonder de
benodigde toestemming van alle rechthebbenden, hebben partijen
een schikking getroffen. Lira en Pictoright zullen de vergoedingen
verdelen onder de freelancers, zoals zij al doen sinds in 2010 het
eerste contract met de Koninklijke Bibliotheek voor hun kranten
archief werd getekend.
Het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG) plaatste
ruim tweehonderd foto's van fotograaf Kors van Bennekom online
als onderdeel van een digitaliseringsproject. De fotograaf claimde
recht te hebben op 50.000 euro vanwege schending van zijn
auteursrecht. Het IISG plaatste de foto's opzettelijk in lage resolutie
op zijn site om illegaal gebruik te voorkomen, maar volgens de
advocaat van de fotograaf schaadt de slechte kwaliteit juist de
'artistieke integriteit' van zijn cliënt.
Van Bennekom claimde een halve ton voor het feit dat 221 door
hem gemaakte foto's - op klein formaat, in lage kwaliteit, met
volledige naams- en bronvermelding - gedurende enige tijd in de
online catalogus van het IISG hebben gestaan. De Amsterdamse
rechtbank heeft in mei dit jaar de schadeclaim afgewezen.
Volgens de rechtbank was er wél sprake van een inbreuk op het
auteursrecht. Het IISG mag de foto's, die na het eerste verzoek van
internet waren gehaald, in de toekomst daarom niet opnieuw in
haar online collectiecatalogus opnemen. De rechtbank heeft
daarnaast geoordeeld dat een vergoeding in de geëiste orde van
grootte in geen enkele verhouding staat tot mogelijke schade die
Van Bennekom heeft geleden. De desbetreffende foto's maakten
onderdeel uit van ruim 70.000 foto's die het IISG uitsluitend in het
kader van de archief- en catalogusfunctie op de eigen website
toegankelijk heeft gemaakt. Het formaat van de foto's is klein, de
resolutie is laag en de kwaliteit matig. Bij de foto's is de naam van
Van Bennekom als auteur vermeld en bezoekers van de website
werden erop gewezen dat Van Bennekom auteursrechthebbende
is. Het IISG heeft aangevoerd - en dit is niet bestreden door eisers -
dat slechts zeven van de 221 foto's in totaal 49 keer zijn bekeken.
Slechts één keer werd een scan van een foto tegen onkosten
vergoeding opgevraagd.
De rechtbank bevestigde ook dat archieven als het IISG het recht
hebben om foto's uit hun collectie te digitaliseren en door middel
van een besloten netwerk (in het eigen gebouw) beschikbaar te
stellen aan het publiek. Online beschikbaar stellen mag echter niet,
omdat de Europese en Nederlandse wetgever er duidelijk voor
gekozen hebben dat niet toe te staan.
Henk Wals, directeur IISG: 'Het positieve van deze uitspraak voor de
archiefwereld is dat archieven minder bang hoeven te zijn voor dit
soort buitenproportionele claims en dat collectieve regelingen met
organisaties als Pictoright mogelijk blijven. Maar het blijft een feit
dat de huidige copyrightwetgeving een vervelende handicap
oplevert voor erfgoedinstellingen en onderzoekers.'
In maart 2011 kaartte Pictoright aan dat op de website van het
Stadsarchief Rotterdam beschermde werken stonden van beeld
makers die aangesloten zijn bij deze auteursrechtorganisatie.
Pictoright wilde een regeling treffen waarbij het Stadsarchief tegen
betaling van een vast bedrag 10.000 per jaar) een collectieve
toestemming zou verkrijgen namens de bij Pictoright aangesloten
Wie inzage wil in de volledige beeldcollectie van het Stadsarchief
Rotterdam, is welkom op de studiezaal. Foto: Wikimedia Commons.
rechthebbenden (dus niet alle rechthebbenden). Met deze
toestemming zouden beschermde en gedigitaliseerde werken via
internet getoond mogen worden. Het Stadsarchief weigerde het
voorstel, mede om budgettaire redenen, en stuurde aan op een
'notice-and-takedown-procedure' (materiaal op indicatie van
rechthebbenden achteraf verwijderen). Aldus kwam het tot een
rechtszaak die drie jaar zou duren. Het Stadsarchief betoogde dat
'het voor archieven ondoenlijk is hun taak naar behoren uit te
voeren indien zij niet bevoegd zijn (in ieder geval totdat de
rechthebbende bezwaar maakt) hun archieven, ook voor zover het
auteursrechtelijk beschermde werken betreft, zonder voorafgaande
toestemming van de rechthebbende online openbaar te maken.'
Het argument heeft geen stand gehouden. Het in juni 2015
uitgesproken vonnis blijft daarmee ongewijzigd ten opzichte van
het tussenvonnis (juli 2014), alle vorderingen van Pictoright
worden toegewezen en het Stadsarchief is veroordeeld tot het
betalen van schadevergoeding voor de inbreuken (30 inbreuken a
180) en de proceskosten (bijna 73.000). Het Stadsarchief gaat
in hoger beroep.
Gezien de door de rechtbank opgelegde dwangsom (bij iedere
volgende inbreuk verbeurt het Stadsarchief een dwangsom van
1.000, vermeerderd met 200 per dag tot een maximum van
500.000) kan het Stadsarchief ondertussen geen enkel risico
nemen. Daarom is in juni besloten de gehele beeldcollectie van het
archief niet meer te tonen op de website. De consequentie hiervan
is dat gebruikers voor het raadplegen van de collectie naar de
studiezaal van het Stadsarchief (Hofdijk 651) zullen moeten
komen, waar ze overigens van harte welkom zijn. Het Stadsarchief
zal stapje voor stapje bewezen rechtenvrij materiaal weer online
zetten. Het Stadsarchief kan niet voorspellen hoeveel tijd dit met
zich mee zal brengen.
Of er nu wel of geen collectieve regeling komt, het lijkt verstandig
om bij acquisitie van beeldmateraal met de vervaardiger een
creative commons-overeenkomst te sluiten voor niet-commercieel
gebruik. Dat past meer bij de digitale wereld dan de Auteurswet
1912.
In het navolgende artikel gaat Eric Ketelaar naar aanleiding van
deze kwesties in op auteursrecht en archiefrecht.
Redactie Archievenblad
i!*f Rettiirtim
nummer 7 201 5 11
