Uitgelezen
Van afvalplek tot geldbron
Het imperfecte kantoor
Jos Legrand en Ernst Martin Verlag, The Paradox of the
Waste Paper Basket. The waste paper basket in the
American office between 1870 and 1930
Maastricht (2015), 56 pp., 14,00 (excl. verzendkosten). Te
bestellen via jjlegrand@hetnet.nl onder vermelding van 'wpb'.
Dit wonderlijke boek gaat over de prullenbak, meer precies over
de Amerikaanse kantoorprullenbak in de periode 1870 tot 1930.
Auteur Jos Legrand publiceert regelmatig in Amerikaanse en
Duitse tijdschriften over de rijke geschiedenis van de typemachine.
Ook gaf hij 15 jaar lang het Nederlandse typemachinetijdschrift
KWBL uit. Zo nu en dan verschijnt er in eigen beheer een boek,
zoals eerder in het Duits: Meyer/Martin. Das Leben eines Guten
Menschen. Dit jaar verscheen The Paradox of the Waste Paper
Basket.
De kantoorprullenbak heeft naar mijn weten in de literatuur
binnen het vakgebied archiefwetenschap of binnen het
vakgebied vormgeving niet eerder aandacht gekregen. Gelukkig
is er nu dit boek wat zeer de moeite van het lezen, maar ook
het bekijken, waard is. Het boek is voorzien van een flink aantal
historische foto's en afbeeldingen van de Amerikaanse
kantoorprullenbak. De frisse vormgeving van de uitgave is
verzorgd door Marie van Vollenhoven.
Legrand betoogt dat de opkomst van de prullenbak gelijk op
ging met de groei van de grootste papiergebruiker in het begin
van de negentiende eeuw, de Amerikaanse overheid. Tussen
1880 en 1910 vernegenvoudigde het papiergebruik. De wens
het weggegooide papier te recyclen leidde ertoe dat er een
onderscheid kwam tussen de algemene prullenbak en de papier
prullenbak. Er konden immers aanzienlijke vergoedingen ver
kregen worden als men papier inleverde bij recyclingbedrijven.
In plaats van een plek van afval werd de prullenbak een item
waarmee geld kon worden verdiend.
De bakken werden handmatig vervaardigd van vlechtwerk met
wilgentenen. Duitse immigranten brachten de kennis van dit
ambacht mee naar Amerika. Na de eerste wereldoorlog
werden, mede door anti-Duitse sentimenten, de prullenbakken
uit Engeland favoriet. Massaproductie van de bakken werd
mogelijk toen men overstapte naar het materiaal metaaldraad.
In de onderzochte periode is de kantoorprullenbak nauwelijks
van vormgeving veranderd. Legrand noemt de kantoorprullen
bak een item van 'non-design'. Dit in tegenstelling tot de
huisprullenbak waarvan een foto van een prullenbak gemaakt
van een olifantspoot is opgenomen in het boek.
Maar wat is nu de paradox van de prullenbak? De prullenbak is
volgens Legrand het symbool voor de 'officium imperfectum',
het imperfecte kantoor. De prullenbak is een onderdeel van het
efficiënte kantoor maar tegelijkertijd zijn tegenhanger en een
verzamelplaats voor mislukte ideeën en onvoltooide docu
menten. De prullenbak zorgt voor orde in het kantoor door de
fouten uit het zicht te houden. Daarbij draagt de prullenbak bij
aan de vorming en de schoning van het archief.
Legrand gebruikte voor zijn onderzoek vooral de fotoverzame
ling van het Early Office Museum en de fotocollectie van Peter
Weil. Het onderzoek moest worden uitgevoerd met afbeel
dingen van prullenbakken omdat er weinig tot geen prullen
bakken uit de periode 1870-1930 bewaard zijn gebleven.
In totaal verzamelde Legrand meer dan zeshonderd foto's van
kantoorinrichtingen met prullenbakken. Samen met een selectie
van krantenadvertenties voor de verkoop van prullenbakken
heeft hij met deze bronnen zijn onderzoek uitgevoerd. Door de
beperking van het bronnenmateriaal is enige armslag bij het
maken van conclusies nodig. Het onderzoek is grondig uitge
voerd en het resultaat is een zeer boeiend (beeld)verslag van
de opkomst van de Amerikaanse prullenbak.
Bernadine Ypma RHC Vecht en Venen.
"Tli* PartdTK n) Ifa* iVuta l'-j-p* r
46 2015 nummer 4
