Scenario 1: Aansluiting bij een bestaande instelling
Scenario 2: Onafhankelijkheid waarborgen
Scenario 3: De rol van mediator uitbouwen
a a y
-
Scenario 4: Een stuurgroep
Besluit
Een familiearchief uit de collectie van Stichting Indisch Familiearchief (Den Haag).
In onze tijd is er steeds meer sprake van opheffen of samen
voegen van diensten, winkels, archieven en bibliotheken. Voor
de aparte instellingen/diensten zijn de vaste kosten te hoog
worden en is voortbestaan alleen nog maar mogelijk wanneer
de lasten gedeeld kunnen worden. Vanuit deze invalshoek ligt
het voor de hand dat de realisatie van een gezamenlijk depot
voor familiearchieven een grotere kans van slagen heeft als het
in samenwerking met een andere organisatie of instelling
opgezet kan worden. In eerste instantie zou een reguliere
archiefdienst de uitgelezen plek zijn omdat zij ook belang
hebben bij het behouden en behoeden van particuliere
archieven. In de praktijk is het echter best lastig, omdat
archiefdiensten doelstellingen hebben die vanwege het
selectiebeleid kunnen botsen met de belangen die door SFB in
haar statuten geformuleerd zijn. Archiefdiensten die bestuursar
chieven beheren dienen in de eerste plaats de (gemeentelijke)
overheid, terwijl voor SFB het belang van de burger of een
familie vooropstaat.
Een SFB-collectie is voor toekomstige onderzoekers en historici
van belang vanwege de bijzondere sociale of maatschappelijke
aspecten; in deze archieven komt het alledaagse leven aan bod.
Een inspirerend voorbeeld voor ons is de Stichting Indisch
Familiearchief. Zij hebben hun archief veilig opgeborgen in het
depot van het Haags Gemeentearchief en ze kunnen twee
dagen in de week gebruikmaken van de studiezaal van het
Haags Gemeentearchief.
De samenwerking met reguliere archiefinstellingen of met
thematische instituten kan evengoed gewaarborgd worden
wanneer de stichting haar onafhankelijkheid bewaard. In dit
geval zal SFB ruimte zoeken bij een commerciële archiefaan
bieder of een bedrijf met te veel lege en ons passende ruimtes.
SFB zal in dat geval op zoek moeten gaan naar een eigen (gast-)
locatie, van waaruit zij werkt en belangstellenden kan ontvangen.
Net als bij scenario 1 zal de stichting werken met vrijwilligers
die helpen bij het inventariseren van de archieven die de
particulieren aanbieden. SFB hecht bij haar keuze van een
bewaarplaats groot belang aan continuïteit.
Een andere mogelijkheid is dat SFB nog geen eigen bewaar
plaats gaat beheren, maar zich eerst op ondersteunende taken
zal toeleggen. SFB stimuleert samenwerking tussen particulieren
en reguliere archiefinstellingen en kan zich bijvoorbeeld met de
ontsluiting van familiearchieven bezighouden, en het verloren
gegane Centraal Register van Particuliere Archieven opnieuw
opzetten. Het lokaliseren en inventariseren van een archief
vormt een essentieel onderdeel van het duurzame beheer. SFB
vervult daarbij in de eerste plaats de rol van bemiddelaar. Later
kunnen de taken uitgebouwd worden met een dienstverlening
die specifiek depotruimte voor particulieren aanbiedt.
Post uit het archief van Sjouk Sytstra (Den Haag).
SFB is voortgekomen uit een particulier initiatief en zal formeel
opgericht moeten worden wanneer een van de bovenstaande
scenario's levensvatbaar blijkt te zijn. Is dat niet het geval, dan
zal de oprichting van een stichting achterwege blijven. De
werkgroep kan als een stuurgroep verder functioneren om het
in eigen beheer houden van familiearchieven te blijven promoten.
Het concept van een centraal of gezamenlijk depot voor familie
archieven blijft dan op de plank liggen, misschien dat het in de
nabije toekomst opnieuw relevant wordt.
Er zijn dus nog geen concrete keuzes of plannen gemaakt.
Wel staat vast dat particuliere, burger- of familiearchieven het
algemene belang van de 'Collectie Nederland' zullen dienen.
Het gaat om de (papieren) sporen, de weerslag van mensen
levens. De samenleving bestaat immers niet alleen uit
overheidsinstellingen. Wat SFB betreft zijn particuliere archief
vormers zelf verantwoordelijk voor het beheer van een archief
of een collectie. Wat eigendomsrecht betreft: burgers blijven
altijd de keus houden om het archief in bruikleen af te staan of
om het te schenken. Concluderend kan gezegd worden dat de
doelstellingen van SFB alleen gerealiseerd kunnen worden met
medewerking van belanghebbende partners. De werkgroep zal
daarom het komende jaar trachten om het draagvlak voor haar
ideeën te vergroten.
Carla van Beers, Hugo Doeleman en Wim van Oudheusden
werkgroep Bewaarplaats Familiearchieven. Volg de ontwikkelingen
op www.familiearchieven.nl/stichting.html. Reageren kan via
info@familiearchieven.nl.
nummer 4 201 5 33
