Archiefwetenschap 2013
a
Bij de master Archiefwetenschap aan de Universiteit van Amsterdam zijn in 2013 acht archivarissen
afgestudeerd. In dit artikel een kennismaking met zeven masterscripties. Een samenvatting schetst
de grote lijn, van archiefarchitectuur tot records management.
Meer weten?
Marieke de Haan l
Algemeen Rijksarchief, archief; architectuur;
representatie; archiefgebouw
Van Riemsdijk; Algemeen Rijksarchief;
archiefwetenschap; rijksarchivaris
Renier van de Giessen, Archiefarchitectuur en architectuur
archief. Een onderzoek naar de werking van representatie in
het geval van het Algemeen Rijksarchiefgebouw 1890-1905
Het Algemeen Rijksarchief aan het Bleijenburg in Den Haag
werd in 1902 opgeleverd. Het archiefgebouw is speciaal
ontworpen voor het beheren van 's Rijks archieven en weerspiegelt
de institutionalisering en professionalisering van de archivaris en
het archiefwezen.
Van de Giessen interpreteert zowel het gebouw als het
architectuurarchief van het Algemeen Rijksarchief. Het gebouw
verwijst naar het archief en de functies van de archivaris. Het
grondplan bestaat uit twee delen dat de functies van de archivaris
representeert: bewaren en beschikbaar stellen. Tegelijk blijft het
een schatkamer, een wetenschappelijk instelling, geen 'pakhuis'.
De architectuur doet denken aan een tempel voor de geschie
denis. Het gebouw representeert de schat die zij herbergt. De
zuilen, zware deuren en inscripties
van Latijnse spreuken doen de bezoekers beseffen dat dit niet
zomaar een gebouw is. De omgang van de archivaris met
archivalia en bezoekers lijkt op een ritueel dat de idee van
tempel versterkt.
Daartegenover staat dat het gebouw doelmatig moest zijn,
vooral het depotgebouw: sober, functioneel, optimaal en
modern. Vorm volgt functie, het ontwerp voor het gebouw
moest op organische wijze voortvloeien uit de ruimtelijke en
historische context.
Het architectuurarchief laat zien dat het Algemeen Rijksarchief
meer is dan bouwtekeningen. Het proces krijgt vooral vorm en
betekenis in discussies, correspondentie, ambtelijke nota's. De
structuur van het archief vloeit voort uit de aard van de archief
vormer. De structuur van de architectuur volgt uit de aard van
de functie van het gebouw en de context. Dat geldt ook voor
het Algemeen Rijksarchief.
Vincent Robijn, 'Pakhuis' of wetenschappelijke instelling.
Rijksarchivaris Van Riemsdijk en de nieuwbouw van het
Algemeen Rijksarchief (1890-1895)
Deze scriptie gaat in op de standpunten van rijksarchivaris Theo
van Riemsdijk inzake de bouw van het Algemeen Rijksarchief
(1890-1895). De nieuwbouwplannen waren voor Van Riemsdijk
aanleiding zich in te zetten voor de komst van een archiefwet.
Van Riemsdijk is de eerste rijksarchivaris die oog heeft voor de
archieven bij de ministeries.
Van Riemsdijk wordt gekarakteriseerd als een kamergeleerde
die meer waarde hecht aan discussie dan aan besluiten. Robijn
onderzoekt het verband tussen de archivistische ideeën van Van
Riemsdijk en zijn standpunten over de nieuwbouw.
Het ministerie van Waterstaat en Binnenlandse Zaken nam het
initiatief tot een archiefgebouw. Doel was de ministeries te
ontlasten van de zich ophopende archieven. Van Riemsdijk
vreesde dat zijn instelling door dit plan een dependance van
Binnenlandse Zaken zou worden. Door de overbrenging van
ongeordende archieven zou het archiefgebouw verworden tot
'pakhuis' waarover hij het beheer ook nog moest delen. Daarom
keerde Van Riemsdijk zich tegen dit plan; hij was voorstander
van een systematische indeling van alle rijksarchiefdepots. Hij
vond daarin onvoldoende steun bij zijn vakgenoten. Uiteindelijk
bleef het Algemeen Rijksarchief een 'tempel van de historie'
waar de belangrijkste oude archieven werden beheerd.
Binnenlandse Zaken zocht vooreerst een praktische oplossing voor
de departementale archieven. Van Riemsdijk wilde een systeem
dat ook toepasbaar was op de archieven van na 1813 die op dat
moment nog niet aan de archiefdepots van het Rijk waren
overgedragen. Daarnaast bepleitte hij de standaardisatie van de
systematiek van beschrijven en ordenen en wettelijke kaders voor
het archiefbeheer, inclusief scholing van archivarissen.
Het feit dat Van Riemsdijk de nieuwbouw van het Algemeen
Rijksarchief verbond aan de noodzaak tot het opstellen van een
archiefwet, is een nieuw inzicht. Zijn visies en karakter verdienen
nader onderzoek.
Alle scripties zijn beschikbaar via: www.scriptiesonline.uba.uva.nl
nummer 4 201 5 29
