Uitspraak rechtbank Midden-Nederland
Inzage archiefbescheiden of informatie
Belangenafweging
Relatief of absoluut
Noten
A deB-prekEcndsmierptrt ap 3 üpc^rr.L. rjwi-'i
Uit: Toine Heijmans, 'Staatsbelang', de Volkskrant, 24 februari 2015.
De Archiefwet gaat over het raadplegen van archiefbescheiden
in hun geheel. Een beperking van de openbaarheid heeft
betrekking op het gehele archiefbestanddeel, ook als het gaat
om een beperking met het oog op de eerbiediging van de
persoonlijke levenssfeer.
De andere uitspraak betreft het beroep op het besluit van de
algemene rijksarchivaris raadpleging van en verstrekken van
afschriften van beperkt openbare archiefbescheiden uit het
archief Marine Inlichtingendienst 1945-1963 te weigeren.4 De
eiser voerde aan dat de algemene rijksarchivaris een belangen
afweging had moeten maken tussen zijn belang bij raadpleging
en het belang met het oog waarop de beperking is gesteld
(overweging 6). Hij voerde aan dat het regime van de
Archiefwet in zijn geval 'strenger' uitpakte dan als de Wob van
toepassing zou zijn geweest. De rechtbank Midden-Nederland
concludeerde in overweging 7 echter dat artikel 17, eerste lid
van de Archiefwet, de beheerder niet toestaat een eigen
belangenafweging te maken bij de beslissing tot raadpleging.
Deze uitspraak staat dus lijnrecht tegen over de uitspraak van
de rechtbank Arnhem. De rechter volgt hierbij het systeem van
de Archiefwet, waar bij de overbrenging - dus nog voor de
raadpleging - de afweging wordt gemaakt welke archiefbescheiden
openbaar zijn en welke beperkt openbaar, dus ook voorafgaand
aan de raadpleging. De afweging op grond van de Wob vindt
pas plaats op het moment dat een verzoek wordt gedaan.
Het gevolg van de beperking volgens de Archiefwet is dat de
openbaarheid van gehele archiefbestanddelen (dossiers) wordt
beperkt. Dat kan leiden tot minder openbaarheid dan de
bedoeling lijkt te zijn. Dan kan het lijken dat op grond van de
Wob meer informatie openbaar wordt gemaakt. De Wob leidt
tot een beperking van de informatie in de dossiers. Hoe dat kan
uitpakken blijkt wel uit de illustratie.
Overigens is het onder voorwaarden mogelijk om ook beperkt
openbare dossiers te raadplegen onder de Archiefwet. De
rechtbank Den Haag heeft in een uitspraak over de weigering
van de gemeentearchivaris om kopieën van beperkt openbaar
archiefbescheiden te verstrekken, gesteld dat de betreffende
verzoeker niet in zijn onderzoek werd belemmerd, omdat
raadpleging van de originelen was toegestaan.5
In veel gemeenten heeft de gemeentearchivaris de mogelijk
heid om op verzoek om inzage een afweging te maken, omdat
hij/zij de bevoegdheid heeft om namens B&W te beslissen over
dispensatie (buiten toepassing laten van de beperking cf. artikel
15, derde lid Aw), zoals het geval was in Nijmegen. Dat is niet
het geval voor archiefdiensten, waarbij de besluiten tot beperking
van de openbaarheid bij overbrenging zijn genomen door een
andere zorgdrager dan de zorgdrager voor de archiefbescheiden
in de archiefbewaarplaats, zoals het Nationaal Archief en de
RHC's. Voor die diensten geldt dat voor dispensatie altijd de
oorspronkelijke zorgdrager moet worden gehoord. In veel
besluiten tot vaststellen van beperkingen aan de openbaarheid
bij overbrenging naar het NA is daarom ook opgenomen onder
welke voorwaarden raadpleging kan worden toegestaan. Dan is
geen eigen belangenafweging toegestaan.
Blijft staan dat in sommige gevallen de Archiefwet kan leiden
tot minder openbaarheid. Maar anders dan de Wob biedt de
Archiefwet de mogelijkheid om onder voorwaarden beperkt
openbare dossiers in te zien. Dat is weliswaar niet openbaar
voor eenieder, maar voor verzoekers betekent het wel dat hun
recht op inzage wordt gehonoreerd. Bij de Wob is inzage voor
de een, inzage voor eenieder, waardoor er ook eerder informatie
wordt afgeschermd door de overheid.
Vooralsnog lijkt de Archiefwet de meest openbare, alleen al
omdat er minder gronden zijn dan in de Wob om de openbaar
heid te beperken.
1 Tweede Kamer, 1986-1987, 19859, nr. 3 MvT, pp. 11-12.
2 In 2009 zijn er twee beroepen ingesteld tegen twee
besluiten tot vaststelling van selectielijsten, op grond van de
Archiefwet 1995. Andere rechterlijke uitspraken betreffen de
toepassing van de Archiefwet 1962.
3 De uitspraak is niet gepubliceerd op www.rechtspraak.nl.
4 Rechtbank Midden-Nederland (zittingsplaats Utrecht), 15
juli 2014, ECLI:NL:RBMNE:2014:3236.
5 Zie: Rechtbank 's-Gravenhage, 22 februari 2012,
ECLI:NL:RBSGR:2012:BX6610.
Noor Schreuder juridisch adviseur bij het Nationaal Archief.
Dit artikel is mede tot stand gekomen dankzij Erik Kraaij, jurist
bij het Nationaal Archief.
nummer 4 201 5 23
