Kamp Westerbork,
waar slachtoffers
betekenis krijgen
In 2015 is het 70 jaar geleden dat Kamp Westerbork bevrijd werd.
Wat ooit een berucht doorgangskamp was, is tegenwoordig een
herinneringscentrum waar het verleden een gezicht krijgt. In de loop
der jaren ontstond spontaan een gevarieerde collectie boeken, foto's,
brieven, briefkaarten, tekeningen en 3D-scans. Een kennismaking.
Foto: Sjoerd Knibbeler.
Van 22 januari tot en met 27 januari 2015 werden zes dagen en
vijf nachten achter elkaar op het terrein van het voormalig
Kamp Westerbork de 102.000 namen voorgelezen van de
Nederlandse slachtoffers tijdens de Tweede Wereldoorlog. Deze
slachtoffers stierven naamloos in concentratie- en vernietigings
kampen. De namen werden onafgebroken, 106 uur achter
elkaar, voorgelezen op de plek waar de treinen naar de
vernietigingskampen vertrokken. Al deze namen zijn te vinden
op www.102namenlezen.nl. Dit jaar wordt op 12 april het 70e
bevrijdingsjaar van het kamp herdacht en op 23 april vindt een
herdenking plaats van de 62 verzetsstrijders die in het kamp
zijn gecremeerd. Nog steeds, zeker wanneer in de media meer
aandacht is voor het thema Tweede Wereldoorlog en Jodenver
volging, ziet Herinneringscentrum Kamp Westerbork het aantal
vragen stijgen.
Ellen van der Waerden, plaatsvervangend directeur, en Guido
Abuys, conservator, in gesprek met Caroline Leistra (redacteur
Archievenblad) over Westerbork als educatief- en onderzoeks
centrum.
Waar bestaat de collectie van het herinneringscentrum uit?
'De kerncollectie bestaat uit zo'n 7200 boeken, 5000 foto's,
4500 brieven, 1200 briefkaarten, 300 tekeningen, 350
3D-objecten die in het kamp zijn gemaakt of gebruikt en meer
dan 350 op geluid en beeld vastgelegde interviews. Daarnaast
beheren we een aantal rijksmonumenten die zich op het
kampterrein bevinden, zoals een SD-schuilbunker, een aardappel
bunker en een rioolzuiveringsinstallatie. Ook onderhouden we
een aparte database voor het project 'Een Naam en een Gezicht'
met daarin ongeveer 680.000 digitale scans van archiefdocu
menten en 10.000 gedigitaliseerde foto's. Dit zijn vooral
gegevens en foto's van mensen die in Kamp Westerbork zaten
Nationaal Monument Westerbork (foto 'Gouwenaar', Wikimedia Commons).
toen het een vluchtelingenkamp was en uit de tijd dat het als
doorgangskamp fungeerde naar de concentratie- en vernieti
gingskampen in Midden- en Oost-Europa. De database omvat
gegevens van ongeveer 120.000 personen waarvan er 107.000
weggevoerd zijn en slechts 5000 terugkwamen.
Het merendeel van de collectie bestaat uit materiaal over de
periode 1939-1945. Maar we verzamelen ook materiaal dat
betrekking heeft op de periode daarna, toen het kamp eerst
interneringskamp was voor 'foute Nederlanders', vervolgens
militair opleidingskamp, daarna opvangkamp voor Indische
Nederlanders en tot slot - en dat was de langste bewonings-
periode - woonoord voor Molukse gezinnen. Het kamp heette
toen Woonoord Schattenberg.'
Dat klinkt als een heel gevarieerde collectie. Hoe is deze
collectie zo tot stand gekomen?
'In eerste instantie was het niet de bedoeling dat het herin nerings-
10 2015 nummer 4
