Over openbaarheid gesproken
Een terugkerend thema binnen de archiefgeschiedenis
P^TER BURKE
A SÖ^AL HISTORY
/KNOWJvh;DCH
Er zijn veel redenen om de geschiedenis van het archiveren te bestuderen. In zijn lezing over archief
geschiedenis die Eric Ketelaar tijdens de laatste KVAN-dagen hield, somde hij een aantal belangrijke
argumenten op. Tevens nodigde hij zijn gehoor (en de lezers van het Archievenblad) uit om bij te dragen
aan het boek - met de voorlopige titel A Social History of Dutch Archives - waaraan hij sinds enige tijd
werkt. Dat nodigt uit te reageren en te reflecteren op zijn benadering.
Sociale archiefgeschiedenis
v.. m ii
-
Poldermodel
Charles Jeurgens
De digitale informatievraagstukken nopen tot nieuwe benaderingen
van en nieuwe oplossingen voor archivering en archiefbeheer.
Er worden nieuwe uitgangspunten geformuleerd en strategieën
ontwikkeld voor duurzaam informatiebeheer, waarbij archivarissen
en andere informatieprofessionals steeds vaker nauw met
elkaar samenwerken. In mijn gesprekken met 'ontwikkelaars'
valt me op hoezeer de vraagstukken als louter technische
kwesties worden benaderd die voortvloeien uit digitalisering
van de informatiehuishouding. Noemenswaardige kennis over
de geschiedenis van het terrein waarbinnen de nieuwe
ontwikkelaars opereren ontbreekt meestal. Een groter historisch
bewustzijn ten aanzien van de uitgangspunten waarbinnen en
de manieren waarop archiveringssystemen in het verleden tot
stand zijn gebracht, zou kunnen helpen om de reikwijdte en het
perspectief van de hedendaagse vraagstukken en de bijbehorende
oplossingsrichtingen wat beter te kunnen bepalen. Dat laatste
werd nog eens bevestigd tijdens een reeks basistrainingen
archivistiek die ik samen met Theo Thomassen en Hans Waalwijk
voor een groot aantal medewerkers van het Nationaal Archief
heb verzorgd. Niet alleen kennis van de archivistische principes
maar ook kennis van de historische ontwikkeling werkt vaak
verhelderend. De historische dimensie brengt meer diepte en
een groter begrip voor de specifieke waarden die de archivaris
binnen de informatiehuishouding vertegenwoordigt. Tijd voor
een charmeoffensief om het historisch bewustzijn te stimuleren
onder de groeiende groep informatieprofessionals die zich met
archiveringsvraagstukken bezighouden.
Alleen al om dit historisch bewustzijn te kunnen vergroten is
actieve beoefening van archiefgeschiedenis van belang. Tijdens
de laatste KVAN-dagen in Assen brak Eric Ketelaar een lans voor
het beoefenen van wat hij 'sociale archiefgeschiedenis' noemt,
waarbij niet de geschiedenis van het archief maar de sociale
context het uitgangspunt vormt voor de studie naar archiveren.
Immers: 'Elke tijd, elke samenleving stelt bepaalde eisen aan
en schept voorwaarden voor bepaalde archiveringssystemen.'1
Door de sociale context als uitgangspunt te kiezen kan beter
begrepen worden waarom de archiveringssystemen uit het
7ii c
VOLUME If -■
VOLUME-IT - --- 1
/Ar I N 4.' VJ. BEb 11
Ai Wl Kt PK 1)1 A JI
verleden geworden zijn zoals ze zijn. Dat dit een interessante en
vruchtbare benadering is om de geschiedenis van kennis,
informatie en ook het archief te bestuderen, heeft Peter Burke
in zijn onvolprezen boek A Social History of Knowledge (in twee
delen) al laten zien. Door de sociale context, of misschien beter
gezegd de brede culturele context als uitgangspunt te nemen
(met voldoende aandacht voor politieke, culturele én economische
ontwikkelingen) toont hij aan hoezeer activiteiten als verzamelen
van kennis en ook archiveren (al ligt daar bij hem de nadruk
niet op) tijd- en plaatsgebonden zijn.
Als raamwerk voor zijn sociale archiefgeschiedenis kiest Eric
Ketelaar het voor ons land zo kenmerkend geachte harmonie-
of poldermodel dat gekarakteriseerd wordt door een cultuur van
vergaderen en het bereiken van consensus tussen georganiseerde
maatschappelijke groepen. De keuze voor dit model is aantrek
kelijk, maar er zijn ook problematische kanten aan het gebruik
nummer 3 201 5 25
