Business Model Innovatie
Archieven in de 'perfect storm'
van digitalisering
In een eerdere bijdrage noemde ik de uitdagingen waar bibliotheken voor staan: afnemende cijfers voor
fysieke bezoekers en uitleningen.1 Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek waren er in 2013 6695
personeelsleden werkzaam in Nederlandse openbare bibliotheken. In 2008 waren dat er nog 9110, een
daling van 26,5%. De gemeentelijke subsidies bedroegen in 2013 €438,4 miljoen. In topjaar 2010 was dat
nog €457,8 miljoen. Kort gezegd: de uitleendienst van bibliotheken neemt nog steeds in betekenis af. Voor
archiefdiensten ligt het wat anders, maar de archiefdienst van de toekomst zal er hoe dan ook anders uitzien.
All you can read
Digitale transformatie transformatie klantrelatie
Roland Bisscheroux l
Van Bussel stelt dat we proberen een oud model in stand te
houden. Bezien vanuit de digitale wereld vertoont dat model
barstjes: niet alleen raadpleging maar ook behoud en beheer
gaan nu op een heel andere manier dan vroeger. 'Bezoekers
trekken zich hier overigens niets meer van aan. Ze willen hun
informatie vinden, of die nu centraal of lokaal is opgeslagen,
en of die nu digitaal of analoog is.'2 Spork noemt het een oud
keurslijf, niet berekend op de digitale stroomversnelling waar
het informatielandschap door wordt overspoeld.3 Ook voor
de archiefsector is het daarom de hoogste tijd om te kijken naar
andere bedrijfsmodellen. Maar eerst volgt een verkenning van
de achterliggende ontwikkelingen.
De bibliotheeksector zal tegenover bovenstaande cijfers de
toenemende aantallen uitleningen van e-books zetten.
Bibliotheek.nl, gefinancierd door het ministerie van OCW, leent
momenteel ruim 10.000 verschillende e-books uit van bijna 150
uitgeverijen. En inmiddels heeft Bibliotheek.nl meer dan
150.000 gebruikers en zijn er in het afgelopen jaar ruim
550.000 e-books uitgeleend. De uitgeverijen bepalen het succes
van een online leesdienst, want zij bezitten de rechten. Voor elk
uitgeleend boek krijgen de uitgeverijen een bedrag, net als in
de normale bibliotheek. Om gebruik te kunnen maken van
Bibliotheek.nl moet je lid zijn van de Openbare Bibliotheek en
lidmaatschapsgeld betalen. Op deze manier hebben de openbare
bibliotheken een digitaal alternatief gevonden voor de fysieke
dienstverlening, maar de vraag is of dat aanbod het tij gaat
keren. Het wachten is op een grote (buitenlandse) commerciële
aanbieder op de Nederlandse markt.
Bibliothieek.nl rieipfto&irprrieicFTtiTTwwrTFi
Bibliotheek.nl heeft meer dan 150.000 gebruikers en leent momenteel
ruim 10.000 verschillende e-books uit van bijna 150 uitgeverijen.
Onlangs kondigden Bruna en Tom Kabinet aan dat zij in
Nederland een 'all you can read' abonnement voor e-books
willen ontwikkelen. In de VS is Oyster een bekend voorbeeld
van een 'Spotify of Netflix voor boeken'. Tom Kabinet lanceerde
eerder een business model en platform voor het doorverkopen
van tweedehands e-books. Uitgeversbond NUV ging daarop naar
de rechter, waarop het gerechtshof in Amsterdam uiteindelijk
bepaalde dat doorverkoop van e-books legaal is, maar dat de
verkoopsite de verkoop pas mag hervatten als zij kan aantonen
dat zij geen illegale kopieën verkoopt. Wellicht mede onder
invloed van die slepende rechtszaken maakt de start-up nu
(deels) een stap naar een ander business model. Ook de
uitgeefconcerns LannooMeulenhoff en WPG zijn een streaming-
dienst voor e-books aan het ontwikkelen. Los van deze nieuwe
vormen van aanbod worden er veel elektronische boeken
(evenals muziek en films) illegaal gekopieerd. Wie gaat er
straks nog naar de bibliotheek (website) voor een boek?
Bibliotheken proberen dan ook uit alle macht zichzelf opnieuw
uit te vinden door andere diensten te benadrukken en samen te
werken met aanvullende dienstleveranciers.
Deze ontwikkelingen hebben alles te maken met een fundamen
tele verandering van de informatie(technologie) om ons heen.
Er wordt gesproken van een 'digitale transformatie' en de
14 2015 nummer 3
