'Je moet als een soort
antropoloog de stad in'
Open Atelier particuliere archieven
Donderdagmiddag 20 november 2014. Het Open Atelier Documenteren van de Samenleving (DS)
onderzoekt de theorie en praktijk van waardering en verwerving van particuliere archieven.
Wie documenteert wie? En waarom? Plaats van handeling is ZOMIXED, Imagine IC, Amsterdam.
Een ooggetuigenverslag.
Ervaringen
Stof tot nadenken
René Spork l
Tijdens dit Open Atelier wordt ingezoomd op de identificatie van
actuele maatschappelijke groeperingen en hun actoren. Wie zijn
zij? Wat vertegenwoordigen zij? Wat is hun rol? Wat die van de
archivaris? En hoe beïnvloeden hun verwachtingen de archief
praktijk? Het zijn terugkerende vragen voor het Archief Eemland,
Imagine IC, Stadsarchief Amsterdam (SAA) en het Streekarchief
Midden-Holland (SAMH). Alle vier werken zij binnen het Atelier
DS aan een specifiek participatieproject.
Het SAA stelt op basis van een Amsterdamse trendanalyse een
specifieke actorenlijst samen. Het SAMH zoomt in op de sociale
interactie van Twitter-communities, terwijl Archief Eemland
onderzoekt hoe het rond het project 'Het Bewaren Waard' zelf
een community kan opzetten. Imagine IC ten slotte, legt het
accent op methodologische actualisering van participatieme
thodes. Bijvoorbeeld door in samenwerking met Stadsarchief
Amsterdam en Beeld en Geluid de jongerencultuur (muziek,
uitgaan, sociale media) in Amsterdam-Zuidoost vast te leggen.
Ieder stuit in zijn participatiewerk op specifieke vragen. Een
aantal daarvan worden tijdens het Open Atelier aangescherpt
door een panel van specialisten uit de brede erfgoedwereld:
Paul van de Laar (directeur Museum Rotterdam) is een voorloper
op het gebied van participatief verzamelen. Floortje Vantomme
werkt bij Tapis Plein, het Belgische expertisecentrum voor
cultureel (immaterieel) erfgoed dat methodieken en tools
ontwikkelt om een breed publiek actief bij de erfgoedpraktijk te
betrekken. Het derde panellid, Dick Rijken, is specialist op het
gebied van online communities en lector Informatie, Technologie
en Samenleving bij de Haagse Hogeschool.
Onder leiding van Hester Dibbits (lector cultureel erfgoed bij de
Reinwardt Academie) reageren de panelleden op de door
studenten gepresenteerde ervaringen van de vier praktijkinstel
lingen. Imagine IC heeft twee mensen benaderd in Amsterdam
Zuidoost (Bijlmer) die door hun werk de buurt goed kennen en zo
als bemiddelaar en wegwijzer kunnen helpen om het project te
doen landen: voor en door de buurt. Dat verschilt met bijvoor
beeld de aanpak van Archief Eemland, waarbij inwoners worden
uitgenodigd om voor hen betekenisvolle archivalia digitaal te
plaatsen op wwww.hetbewarenwaard.nl, een digitale schoenen
doos. Ontstaat er zo een 'community'? Streekarchief Midden
Holland sluit aan bij een initiatief van buurtbewoners rond de
inrichting van een park op een 'verloren' terrein. Welke rol spelen
sociale media? Het trendonderzoek van Stadsarchief Amsterdam
levert 'hot spots' in de samenleving op die helpen bij het
opstellen van het acquisitiebeleid, maar dan zit je nog niet in de
'gemeenschappen'. Paul van de Laar merkt op dat het project van
Imagine IC, uitgerekend en niet toevallig geen archiefinstelling,
dat het beste doet. Van de Laar: 'Je moet als een soort antropoloog
de stad in, contacten leggen en je verwonderen. Wat je precies
gaat bewaren, weet je nog niet. Bij acquisitie moet je er eerlijk
over zijn dat het onzeker is of je de stukken over een aantal jaren
nog wilt bewaren. Afstoten moet kunnen.'
Dick Rijken: 'Mensen zijn min of meer geletterd, kunnen zich
uiten op internet en zijn min of meer reflectief. Met hulp van
experts/docenten kun je gemeenschappen helpen archiveren.
Dat raakt natuurlijk aan de vraag: waarom en hoe zijn we met
het verleden bezig?'
Floortje Vantomme vertelt dat in België anders wordt gewerkt
dan in Nederland. Vantomme werkt met mensen/organisaties
die zich bewust zijn van het feit dat ze immaterieel erfgoed
vertegenwoordigen (bijvoorbeeld organisatoren van een
bloemencorso). Ze kijkt steeds hoe deze activiteit kan worden
gedocumenteerd (foto/film) en welke instantie bereid is om het
materiaal op te nemen.
Interessante inzichten en dito invalshoeken: het Open Atelier is
een bijzonder levendige leergang waar alle aanwezigen leren:
studenten (treden dapper voor het voetlicht), onderzoekers en
archivarissen. Met stof tot nadenken als afscheidssouvenir.
René Spork hoofdredacteur Archievenblad en programmamanager
bij het Stadsarchief Rotterdam.
38 2015 nummer 1
