De grootste fotocollectie
van Nederland
De meeste archiefdiensten hebben fotocollecties opgebouwd, meestal rond bepaalde thema's.
Verreweg de grootste fotoverzameling van Nederland ligt in het Nationaal Archief. De komende
maanden biedt de tentoonstelling Blikvangers ieder de gelegenheid daarmee kennis te maken.
Vier onderdelen
Fotoarchief
Paul Brood I
Vanaf 20 februari 2015 laat het Nationaal Archief iedere belang
stellende kennismaken met een selectie 'Blikvangers' uit de eigen
fotocollectie. Elwin Hendrikse is als collectiespecialist fotografie
nauw betrokken bij de voorbereiding: 'Het maken van een keuze
uit zo'n enorme collectie is haast onmogelijk. Om tot een verant
woorde selectie te komen, hebben we de tentoonstelling uit vier
onderdelen opgebouwd. Vanaf binnenkomst zullen diverse
opgeblazen fotostroken de bezoeker leiden naar de tentoonstel
lingsruimte. Daar aangekomen verdichten de fotostroken zich en
ziet de bezoeker zich geplaatst in een woud van uitvergrote
beelden, gegroepeerd door zoekwoorden. De bezoeker kan zo
kennismaken met de fotocollectie en zien op welke manier je
kunt zoeken in het archief.
Na het dichte woud van beelden, komt de bezoeker terecht in
een deel waar hij/zij kennismaakt met originele afdrukken die
zo gecombineerd en gegroepeerd zijn dat zij samen een relatie
aangaan. Deze beelden geven inzicht in de kwaliteit, rijkdom en
verscheidenheid van de fotocollectie en de fotografen die daarin
vertegenwoordigd zijn. We tonen hier 256 foto's van onder meer
Willem van de Poll, Paul Huf, Johan van der Keuken, Ed van der
Elsken, Emmy Andriesse, Cas Oorthuys, Robert Capa, Helmut
Newton, Eva Besnyö, Laszló Moholy-Nagy, Brassaï, Maria Austria
en Co Rentmeester.
Vervolgens belichten we aantal historische thema's met foto's en
contextmateriaal. Hier is de boodschap: begrip krijgen voor de
functie en achtergrond van de foto's in de collectie, ook door het
tonen van contextmateriaal uit het archief.
Ten slotte kan de bezoeker een tour maken door de historische
collectie: Photopolis. In totaal zijn 10.000 foto's virtueel te
ontdekken. Bezoekers kunnen ook kiezen voor een gids: 'Fotograaf
des Vaderlands' Koen Hauser leidt je langs een aantal interessante
deelcollecties.'
Foto's maken integraal onderdeel uit van het archief, aldus
Hendrikse: 'In de archieven en dossiers die het Nationaal Archief
beheert, zat natuurlijk altijd al fotomateriaal. Dat was afkomstig
van de overheid maar ook van particulieren. Een mooi voorbeeld is
het archief van Rijkswaterstaat. Het (foto)archief bevat foto's uit de
jaren circa 1865-1910, vervaardigd in opdracht van Rijkswaterstaat
en van de Dienst tot aanleg van Staatsspoorwegen. Ze brengen
vooral de aanleg van bruggen, sluizen, zeeweringen en kanalen in
beeld. Dit was mede het gevolg van een bepaling in 1869 dat de
voortgang van de werken fotografisch vastgelegd moest worden.
Hoe particulier archief overheidsarchief kan aanvullen, blijkt uit een
particuliere schenking van foto's van de expeditie naar de rivier de
Mamberamo in het noorden van Nieuw-Guinea, die aan het einde
van 1909 en het begin van 1910 plaatsvond. In het archief van het
ministerie van Koloniën zaten de papieren, maar dankzij Jean
Demmeni, de fotograaf van de expeditie, kijken we nu door zijn
ogen naar de expeditie en de ontmoetingen met verschillende
Papoea-stammen.'
'Een foto is documentatie', aldus de klassieke archivaris. Met enig
dedain wilde hij een foto in een familiearchief nog wel accepteren,
maar een foto in overheidsarchieven stond op gespannen voet met
de regels van de Handleiding. Hoe anders is de (archief)wereld
geworden! Foto's zijn gewoon neerslag van het (overheids-)
handelen en vragen hooguit speciale bewaringscondities. Foto's
maken integraal onderdeel uit van het archief en hebben een
belangrijke documentaire en visuele waarde.
Mamberamo-expeditie Nieuw Guinea (1909/1910): Luitenant ter Zee
C. Rühl is bezig met het verrichten van driehoeksmetingen (Nationaal
Archief/collectie Van Gelder).
26 2015 nummer 1
