Selectielijst
Discussies
Gewaardeerd Verleden
grondslag voor het Basisselectiedocument (BSD) dat bestaat uit
de verzamelde selectielijsten van de overheidsorganen op een
bepaald beleidsterrein. Het BSD bevat alle archiefbescheiden van
overheidsorganen die op dat terrein actief zijn of waren. In het BSD
worden de handelingen uit het RIO gewaardeerd met B(ewaren)
of V(ernietigen). Bij de selectiekeuze B wordt het bijbehorende
selectiecriterium vermeld. Bij de selectiekeuze V staat de vernieti
gingstermijn vermeld (bron: www.nationaalarchief.nl).
De Vries: 'De uitgangspunten van de methode deugen.
Functionele selectie op grond van een onderzoek naar actoren
en handelingen binnen een beleidsterrein. Echter, we sneden
ons in de vingers door de handelingen als ordeningskenmerk
te hanteren op grond van de vele artikelen die in wetgeving
waren weergegeven. Charles Jeurgens en de zijnen hebben
de handelingen en het handelingenapparaat overboord
gegooid. Dat begrijp ik wel omdat het te veel was geworden.
De omvangrijke lijsten van handelingen per beleidsterrein, die
in opzet en onderhoud arbeidsintensief en onderhoudsgevoelig
zijn, spelen in de nieuwe methodiek geen rol meer.' Bert de Vries.
Inmiddels stelt de Vereniging van Nederlandse Gemeenten
(VNG) op basis van een mandaat van alle gemeenten een
'selectielijst archiefbescheiden gemeentelijke en intergemeen
telijke organen' op. De Vries pleit juist voor pluriformiteit.
Andere overheden dan het Rijk formuleren hun eigen selectie
beleid. Niet één lijst voor alle gemeenten of provincies, maar
een afgewogen selectie die recht doet aan de aard en functies
van een specifieke stad of regio, inclusief particuliere archieven.
Wat PIVOT begonnen is, is feitelijk gebleven: de zoektocht naar
een verantwoorde waarderings- en selectiemethode op
macroniveau. De Vries: 'PIVOT is niet van gisteren, PIVOT is voor
de toekomst! Ook in de digitale wereld zullen we moeten
werken met een functionele benadering.' Hij eindigde zijn
betoog met een pleidooi voor een macro selectiebenadering op
basis van actoren binnen de overheid. Een reconstructie van het
handelen van de rijksoverheid op hoofdlijnen zou heel goed
kunnen leiden tot de bewaring van een select aantal overheids
organen. Hij noemt onder meer de Staten-Generaal, Hoge
Colleges van Staat, minister-president/minister van Algemene
Zaken, ministerraad, planorganen van het Rijk, alsmede de
Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid. Ook een
aantal basisregistraties zouden voor bewaring in aanmerking
komen (burgerlijke stand, kadaster, leggers van belastingen).
De archieven van de ministeries zouden in deze benadering
integraal niet voor bewaring in aanmerking komen.
De discussies met de panelleden getuigden van diverse
invalshoeken wat betreft het waarderen en selecteren van
archieven en het documenteren van de samenleving. Emmy
Ferbeek vertelde over een trendonderzoek van het Stadsarchief
Amsterdam dat moet helpen bij het waarderen en selecteren.
Alfred Marks stelde dat Het Nieuwe Instituut ook 'ideeën'
verzamelt: naar schatting 50% van het gearchiveerde materiaal
van architecten gaat over niet uitgevoerde projecten, soms over
inmiddels verdwenen objecten. Garrelt Verhoeven wist
ruimschoots de media te halen met het verwerven van het
'levend archief' van schrijver Arnon Grunberg. Verhoeven
De Vries doelt daarmee op het in 2007 verschenen rapport van
de Commissie Waardering en Selectie onder leiding van Charles
Jeurgens, Gewaardeerd Verleden. Bouwstenen voor een nieuwe
waarderingsmethodiek voor archieven. Dit rapport volgde op
twee belangrijke eerdere rapporten: de nota Informatie op Orde
(2006) en Het tekort van het teveel (2005) over de rijksverant
woordelijkheid voor cultureel erfgoed. Naast overheidsinformatie
werd door Jeurgens uitdrukkelijk aandacht gevraagd voor
particuliere archieven: zo zou men komen tot het documenteren
van de samenleving waarbij overheids- en particuliere archieven
elkaar aanvullen. Charles Jeurgens: 'Selectie en vernietiging van
archieven is geen geliefd gespreksonderwerp tussen archivarissen
en historici. Toen ik aan het werk wilde gaan bij het Nationaal
Archief waarschuwden historici mij: 'Kijk uit, ze vernietigen daar
alles.' Selectie en vernietiging raakt niet alleen de integriteit
van archieven, maar ook die van archivarissen.'
Theo Thomassen.
