Digitale Taken Rijksarchieven
beperkende bepalingen werd als een ramp beschouwd. Was
Sierk Plantinga er nog maar! U kon daar officieel nog niet op
reageren. Hoe heeft u dat aangepakt?'
Marens Engelhard (ME): 'Wat een aandacht! Ik heb meteen
contact gezocht met het Nationaal Archief en ben daar ook
geweest om een en ander te bespreken, bijvoorbeeld hoe het
zit met de dienstverlening en toegankelijkheid van archieven in
kwestie. De heer Van der Zee heb ik direct uitgenodigd voor een
gesprek dat binnenkort plaatsvindt [na het interview, maar voor
verschijnen van dit blad, RS]. Tegelijkertijd woedde er een
discussie (aanvulling op klachten Sytze van der Zee) op een
forum van Nederlandse historici in een gesloten LinkedIn-groep,
aangevoerd door Raymund Schütz. Ook met hen zijn we in
gesprek gegaan. We hebben uitgelegd dat we in onze dienst
verlening niemand willen bevoordelen en/of benadelen.
Beperkende regels wat betreft openbaarheid zijn aan de
zorgdrager en wetgever. Recent klantenonderzoek laat een
hoge tevredenheid onder onze bezoekers zien. In gesprek gaan
met elkaar en zo tot meer begrip komen is wat we willen.'
RS: 'U heeft wel meer turbulentie meegemaakt bij aanvang van
uw werkzaamheden. In januari 2011 kwam aan het licht dat het
Stadsarchief Amsterdam was bestolen door een eigen mede
werker. De man nam gedichten mee uit het archief en bood
die vervolgens aan bij antiquariaten. Wellicht heeft u voor het
archiefwezen gekozen voor uw rust. Dat valt dan best tegen,
of niet?'
ME: 'Ach, ik heb nooit het idee gehad dat het archiefwezen
'rustig' zou zijn. Ik had al tal van gesprekken gevoerd met mijn
Amsterdamse voorganger Jan Boomgaard (overigens ook een
'voorganger' wat betreft Nationaal Archief) en kende archief
instellingen bovendien uit mijn studietijd. Archieven staan
middenin de maatschappij en zijn juist wonderbaarlijk dynamisch.
Een diefstal op zich is natuurlijk zeer confronterend, maar het
gebeurt.'
RS: 'Naar eigen zeggen kunt u goed 'tegenstellingen expliciteren
en productief maken'. Uit lange ervaring weet ik dat het
archiefwezen wat betreft dat eerste u helemaal niet nodig
heeft, maar 'productief maken': hoe gaat u dat doen? Werpt u
zich als directeur van het Nationaal Archief op als eerste onder
uw gelijken en gaat u de koers bepalen?'
ME: 'Tja, zoiets heb je dan wel eens vermeld in je curriculum,
maar ik streef er inderdaad naar om tegenstellingen te
overbruggen. Door in gesprek te gaan en op zoek te gaan naar
iemands drijfveren, door iemand te begrijpen. Zo ontdek je
waar je elkaar kunt vinden en als je dat weet, kun je samen
resultaten bereiken. Op je strepen staan werkt doorgaans niet.
Kijk naar de archiefinspectie: inspecteurs weten dat alleen de
wet hanteren niet effectief is, adviseren en ondersteunen wel.'
RS: 'Bij de prijsuitreiking van de Stuk van het Jaar-verkiezing
2014 - gewonnen door Tresoar - zei u te hopen dat het
archiefwezen met al die verschillende websites een meer
gemeenschappelijke infrastructuur zou krijgen. Nu is het toch
zo dat al die archiefinstellingen diverse bestuurslagen vertegen
woordigen (gemeente, waterschap, provincie, Rijk) met een
eigen ICT-inrichting met eigen applicaties en systemen. Komt
die gemeenschappelijkheid er ooit?'
ME: 'Ik zie wel een groeimodel. Het Programma Digitale Taken
Rijksarchieven moet leiden tot een landelijke digitale infrastruc
tuur voor het NA en alle RHC's. Naar verwachting is het in 2016
gereed. Het gaat hierbij niet alleen om techniek, maar ook om
toegankelijkheid en kosten. De provincies profiteren hiervan,
het Rijk financiert. In dit programma zit ook de ontwikkeling van
het e-depot. Voorts voorziet het programma in 10% digitalise
ring van de 'oude' rijksarchieven. Dat komt natuurlijk het
publiek ten goede.'
In 2013 is het Nationaal Archief gestart met het programma
Digitale Taken Rijksarchieven (DTR). De minister van OCW
gaf hiervoor de opdracht. Doel van het programma is om bij
het Nationaal Archief een stevige basis te leggen voor het
borgen van ons cultureel erfgoed en de democratische
rechtsstaat in het digitale tijdperk. Het programma treft
voorzieningen die nodig zijn om de kerntaak van het Natio
naal Archief en de Regionale Historische Centra (RHC's) die
rijksarchief beheren, ook in het digitale tijdperk te kunnen
uitvoeren. Het Nationaal Archief en de RHC's zorgen samen
voor de uitvoering.
Het programma moet ervoor zorgen dat op 1 januari 2016:
de gemeenschappelijke infrastructuur van het Nationaal
Archief en de RHC's in staat is om digitaal en gedigitali
seerd rijksarchief in te nemen, te beheren en te ontsluiten.
Hiervoor wordt een basisdigitale (rijks)infrastructuur
ontwikkeld voor archivering van overgebrachte (gedigitali
seerde) archieven;
een serviceorganisatie bij het Nationaal Archief is ingericht
voor de RHC's. De RHC's zijn het eerste aanspreekpunt voor
gebruikers in de regio van het digitale depot (het zoge
heten e-depot);
duidelijkheid is over de duurzaamheidseisen en richtlijnen
voor informatiebeheer voor de rijksoverheid in de vorm
van een normenkader;
een eerste deel van gedigitaliseerde rijksarchieven via een
open toegang voor publiek vindbaar, toegankelijk en
herbruikbaar is.
Meer info: www.archief2020.nl
RS: 'Het archiefwezen kent veel uitdagingen: het verwerken van
lawines aan papier (recente en aanstaande overbrengingen
overheidsarchieven), het zodanig (helpen) inrichten van de
digitale informatiehuishouding dat digitaal geboren informatie
kan worden opgeslagen (e-depot?) en beschikbaar worden
gesteld, en daarnaast het documenteren van de samenleving
(naast overheidsarchieven ook verwerven van particuliere
archieven en collecties). De recht- en bewijsfunctie en de
erfgoedfunctie vragen aandacht. Hoe krijgen we hier grip op en
wat is uw rol daarin?'
ME: 'Naast informatie op orde vergt met name het documenteren
van de samenleving aandacht (zie de archiefateliers in het
nummer 1 2015 13
