De archiefervaring van
Monique Ruzius-Brummans
Bij het inventariseren van het archief van de voormalige gemeente
Engelen over de periode 1811-1921, dook een wel heel opmerkelijk
archiefstuk op. Collega Valentijn Pacquay attendeerde mij op een
doktersverklaring opgemaakt op 16 juli 1881. Dokter Blijgers
verklaart hierin dat Johannes van Bilzen die dag door de bliksem is
getroffen en 'geen teekens van leven meer geeft'.1
As
Sé VV A V
l
I
y r 'cj,- 4 ye. /er f
Noten
1 Stadsarchief 's-Hertogenbosch,
Archief van de ambtenaar van de
burgerlijke stand Engelen, 1821-1922,
1923-1971, inv.nr. 155.
2 Archief ambtenaar van de burgerlijke
stand, inv.nrs. 154-157.
3 Stadsarchief 's-Hertogenbosch,
Archief van de gemeente Rosmalen,
1811-1932 91939), inv.nrs. 891-906.
In het archief van de ambtenaar van de
burgerlijke stand van de voormalige
gemeente Engelen bevinden zich vier
omslagen met verklaringen van
overlijden respectievelijk lijkschouw over
de periode 1866-1934 (1944).2 Bij het
Stadsarchief 's-Hertogenbosch zijn alleen
van Engelen en Rosmalen dergelijke
verklaringen bewaard gebleven.3
Het is geen toeval dat beide series in
1866 beginnen. Vanaf 1866 geldt
namelijk de plicht voor geneeskundigen
om aan de ambtenaar van de burgerlijke
stand een verklaring af te geven over
zowel het overlijden (de zogenaamde
'verklaring A') als over de doodsoorzaak
(de 'verklaring B'). In veel gevallen zijn
deze doodsbriefjes vernietigd, maar het
Stadsarchief beschikt dus nog over de
briefjes van Engelen en Rosmalen.
Deze documenten geven soms een
mooi, maar soms ook een triest inkijkje
in het dagelijks leven.
Johannes van Bilzen is dus op 16 juli
1881 door de bliksem getroffen. Wat
kunnen we meer over dit tragische
voorval achterhalen? De aangifte is
gedaan door de veldwachter en een
landbouwer. Uit de akte blijkt dat
Johannes in Orthen woont en van
beroep boterwerker is. Hij is slechts 24
jaar geworden. Omdat hij dus niet in zijn
woonplaats is overleden, moet zijn
overlijden worden doorgegeven aan zijn
woonplaats. Aldus gebeurt: op 23 juli
schrijft de ambtenaar van de burgerlijke
stand van de gemeente 's-Hertogen-
bosch het zogenaamde 'doodsextract'
in. Hij vergist zich hierbij wel. Hij schrijft
namelijk 'Orthen' in plaats van
''s-Hertogenbosch'. Zijn collega in
Engelen heeft het namelijk in de
overlijdensakte over 'Orthen', even
vergetend dat Orthen onderdeel is van
de gemeente 's-Hertogenbosch.... De
ambtenaar in 's-Hertogenbosch
corrigeert de fouten door middel van
zogenaamde 'kantmeldingen': verbete
ringen of aanpassingen geschreven in
de kantlijn van de akte.
Ook de Provinciale Noordbrabantsche en
f i" Aj ssst t ij**
Monique Ruzius-Brummans
's-Hertogenbossche Courant besteedt
aandacht aan de dood van Johannes van
Bilzen. Op dinsdag 19 juli 1881 schrijft
de krant het volgende. 'Tijdens het
onweer van afgelopen zaterdagochtend
schuilden tussen Engelen en Bokhoven
drie mannen in een hooiberg voor het
onweer.' Een van hen 'bleef op de
plaatse dood'. De krant weet ook nog te
melden dat hij werkt op de kunstboter-
fabriek 'te deser stede'. Helaas is uit het
gemeentelijk jaarverslag over het jaar
1881 en uit de beschikbare adresboeken
niet te achterhalen bij welke boterfa-
briek Johannes van Bilzen heeft
gewerkt. De boterfabriek aan de
Zuid-Willemsvaart is er, volgens de
beschikbare bronnen, in 1881 nog niet.
Wat begint als een mooie, zonnige
zaterdag eindigt op 16 juli fataal voor
Johannes. Hij schuilt met twee anderen
in een hooiberg voor onweer, maar
wordt getroffen door de bliksem en
sterft per plekke.
Monique Ruzius-Brummans senior
medewerkster studiezaal Stadsarchief
's-Hertogenbosch.
Verklaring dokter Blijgers: geen teekens van leven meer...'
nummer 8 201 4 5
