m
Uitvoering
Herbariumcollectie
2D-materiaal
150.000 bewaareenheden
Toepassing
Huidige status
er digistraten ingericht voor het digitali
seren van microscopische preparaten,
droge vertebraten, objecten op alcohol,
entomologische collecties, boeken,
mollusken en geologische objecten. Voor
iedere straat zijn werkprocessen uit
gewerkt en geïmplementeerd, passend
bij het betreffende collectie-onderdeel.
Hoe gaat het digitaliseren nu precies in
zijn werk? Als voorbeeld nemen we een
kijkje in de glasstraat. In deze straat
worden bijna een miljoen microscopi
sche glaspreparaten gescand en
ingevoerd.
In de glasstraat wordt ieder microscopisch
preparaat voorzien van een unieke
datamatrix-code. In speciaal ontwikkelde
scanmallen worden 100 preparaten
geplaatst. De mal wordt gescand en met
software worden uit deze scan de foto's
van de afzonderlijke microscopische
preparaten geknipt en hernoemd naar
de datamatrix-code. Het resultaat is een
set van 100 individuele foto's. Op basis
van deze foto's wordt de informatie die
aanwezig is op de labels van de
preparaten door de digistraatmedewerkers
ingevoerd in het collectieregistratie
systeem van Naturalis.
Nieuwsgierig geworden? De glasstraat is
gevestigd in het museumgedeelte van
Naturalis in de zaal LiveScience en kan
iedere dag bezocht worden.
Alle bovengenoemde digistraten worden
door tijdelijke medewerkers van
Naturalis bemand en binnen Naturalis
uitgevoerd. Voor de collectie herbarium
bladen is er echter voor gekozen om de
digitalisering uit te besteden. Na een
Europese aanbesteding is hier een
samenwerking met Picturae uitgekomen.
In de glasstraat worden microscopische
glaspreparaten gescand en ingevoerd (foto's
Naturalis).
Speciaal voor Naturalis is door Picturae
een digitaliseringsset op basis van een
lopende band ontwikkeld. Hiermee
kunnen op hoge snelheid herbarium
bladen worden gedigitaliseerd, met
3 lopende banden worden gemiddeld
35.000 foto's per dag gemaakt. Het
fotograferen van de bladen is inmiddels
afgerond: in 10 maanden tijd zijn er in
dit project bijna 4 miljoen herbarium
bladen over de lopende band gegaan.
Op basis van de foto's wordt door een
gespecialiseerd bedrijf in Suriname de
data-invoer gerealiseerd door een team
van 40 getrainde medewerkers.
Naast de collectie van biologische en
geologische diversiteit beheert Naturalis
een contextcollectie die van belang is
om deze kerncollectie te kunnen
bestuderen. Deze contextcollectie
bestaat enerzijds uit gepubliceerd
materiaal (boeken, tijdschriften,
microfiches), anderzijds uit ongepubli
ceerd materiaal (bijvoorbeeld register-
boeken, archieven, dia's, foto's).
De zogeheten 2D-straat beoogt de
digitalisering van onderdelen van deze
contextcollectie, met als doel informatie
toe te voegen aan objecten uit de
collectie en collectiegebonden onder
zoek te faciliteren.
7 van de 37 miljoen objecten worden
in de digistraten gedigitaliseerd op
objectniveau. De overige collectie
onderdelen worden geregistreerd in het
project '30 miljoen objecten op
bewaareenheidniveau'. Dit resulteert in
naar schatting 150.000 bewaareen
heden op het niveau van lade, plank of
doos. Gedurende het project wordt per
bewaareenheid de taxonomische en
geografische informatie vastgelegd in
het collectieregistratiesysteem. Dankzij
de digistraten en dit project zijn medio
2015 alle objecten uit de collectie van
Naturalis digitaal te vinden.
Alle gedigitaliseerde objecten worden
toegankelijk gemaakt via de eigen
website(s) van Naturalis en internatio
nale websites zoals GBIF (Global
Biodiversity Information Facility), BHL
(Biodiversity Heritage Library) en
Europeana. De gedigitaliseerde data
speelt een belangrijke rol in nationale
In 10 maanden tijd zijn er bijna 4 miljoen
herbariumbladen over de lopende band gegaan.
en internationale onderzoeksprogramma's.
Zo loopt er binnen Naturalis een onder
zoeksprogramma naar de achteruitgang
van bestuivers in Europa en de gevolgen
hiervan voor de bestuiving en voedsel
voorziening. Bij dit onderzoek worden
de gedigitaliseerde bijen gebruikt om
veranderingen te analyseren in het
voorkomen van de bestuivers over de
afgelopen 60 jaar. Daarnaast worden de
hoge resolutie foto's van de bijen
momenteel gebruikt om algoritmen
voor automatische identificatie van
soorten op basis van de vleugelpatronen
te ontwikkelen. Zo zijn er nog meer
voorbeelden waarbij de gedigitaliseerde
natuurhistorische collecties bijdragen
aan onderzoeken op het gebied van
bijvoorbeeld klimaatverandering,
voedselvoorziening en gezondheid.
Met nog een jaar te gaan, staat de teller
op ruim 4 miljoen gedigitaliseerde
objecten. Alle geplande digistraten zijn
operationeel - of zelfs al afgerond - en
de productie ligt op schema. Dit najaar
lanceert Naturalis het 'Bioportaal' - een
centrale online zoekingang voor een
breed corpus aan informatie over bio
diversiteit in Nederland en de wereld -
waarop de gehele digitale collectie van
Naturalis doorzoekbaar is.
Door de toegankelijkheid van de collecties
van Naturalis te vergroten voor collectie
beheer, wetenschap en maatschappij,
sluit dit grootschalige digitaliserings
project aan bij de missie van Naturalis:
de biodiversiteit beschrijven, begrijpen
en verklaren voor het welzijn van de
mens en voortbestaan van de aardse
natuur.
Kirsten van Hulsen programmamanager
FCD, Naturalis Biodiversity Center.
nummer 6 2014 23
