De archiefervaring van
Edith de Geest
Toen ik werd gevraagd een column over mijn archiefervaring te
schrijven, schoten er meteen verschillende mogelijkheden door
mijn hoofd. Ik kon het hebben over het 'Hoeren- en Boevenboek',
de 'shaslik', het 'Gasthuisboek' of andere bijzondere archiefstukken
die ik de afgelopen jaren in onze collecties opduikelde. Of misschien
over mijn zoektocht in de Vaticaanse archieven in het kader van
mijn nooit afgeronde promotieonderzoek als kunsthistorica.
Keuzes genoeg, maar al snel realiseerde ik me dat mijn dagelijkse
werkzaamheden, in het bijzonder het contact met bezoekers, toch
een van mijn leukste archiefervaringen is.
Als archivaris bij Streekarchivariaat De
Liemers en Doesburg werk ik op drie
locaties. Op twee daarvan, Duiven en
Zevenaar, ben ik verantwoordelijk voor
de studiezaal. Ik noem het 'studiezaal'
maar eigenlijk gaat het in beide gevallen
om vergaderruimtes van de betreffende
gemeenten. Daar bouw ik elke ochtend
alles op, om aan het einde van de dag
alles weer netjes af te breken. Al
wandelend door de gangen met mijn
kar vol leesapparaten, fiches, laptop en
Portret van David Northeimer, die samen met zijn
vrouw Suze en zoontje Harry in 1942 in Auschwitz
werd vermoord (coll. Gemeenterachief Herwen
en Aerdt).
verlengsnoeren willen mij nog wel eens
mopperend de woorden 'inefficiënt' en
'ineffectief' ontvallen. Maar als ik dan
denk aan mijn voorganger die op liefst
acht locaties bezoekers ontving, in
sommige gevallen zelfs in de archief
bewaarplaats of op een tochtige zolder,
tel ik mijn zegeningen.
Door de beperkte ruimte zit ik als
archivaris fysiek dicht bij bezoekers en
vrijwilligers, in Duiven zelfs knus aan
één tafel. Hierdoor ben ik goed op de
hoogte van de verschillende onderzoeks
doelen en kan ik bezoekers attent maken
op bronnen en vondsten die ik tegen
kom tijdens het inventariseren. Op hun
beurt maken bezoekers mij weer attent
op zaken die zij vinden. Deze wissel
werking wordt versterkt door de
gezamenlijke koffiepauzes in de ochtend
en middag waar de vorderingen van
ieders archiefonderzoek uiteraard het
belangrijkste onderwerp van gesprek is.
Ineffectiviteit en inefficiëntie hebben
dus ook zo hun voordelen.
Naar mijn mening is de ontsluiting van
bronnen, zodat ze gebruikt kunnen
worden voor een grote diversiteit aan
onderwerpen, een belangrijke taak van
een archivaris. Het is heel leuk om de
resultaten in boeken en artikelen terug
te zien. Eén onderzoek in het bijzonder
maakte het afgelopen jaar veel indruk
op mij: het vastleggen van het leven van
de enige Joodse familie die Rijnwaarden
begin vorige eeuw heeft gekend: David
Northeimer, zijn vrouw Suze en hun
zoontje Harry, alle drie in 1942 in
Auschwitz vermoord. Na de onthulling
van de gedenksteen vorig jaar mei in
Tolkamer kwamen er zoveel verhalen
los dat burgemeester Mark Slinkman,
initiatiefnemer van de gedenksteen,
besloot in samenwerking met de lokale
heemkundekring een boek over de
familie te schrijven. Tijdens zijn zoek-
Edith de Geest: 'Ineffectiviteit en inefficiëntie
hebben ook voordelen' (foto Streekarchivariaat
De Liemers en Doesburg).
tochten in het archief werd ook ik door
het verhaal gegrepen.
Naast de voor de hand liggende bronnen,
zoals burgerlijke stand, bevolkingsregister,
bouw- en hinderwetvergunningen en
verenigingsarchieven, kwamen er steeds
meer sporen boven water, zowel in de
archieven als in de documentatie- en
fotocollectie. Ik ben vrij goed geworden
in het herkennen van David Northeimers
gezicht op (groeps)foto's, zijn slagerij op
ansichtkaarten en zijn handtekening.
Het proces van het samenkomen van de
diverse bronnen, zoals mondelinge
overleveringen (bijvoorbeeld die van het
voormalige dienstmeisje dat nog bleek
te leven), informatie uit gemeentelijke
en verenigingsarchieven en instellingen
gericht op de Tweede Wereldoorlog (het
NIOD en archief en collectie van
Herinneringscentrum Kamp Westerbork)
was boeiend om te volgen. Het uitein
delijke resultaat wordt 1 mei gepresen
teerd.1
Noten
1 Slinkman, M., Wij zijn hier maar
alleen (Aalten: Fagus, 2014).
Edith de Geest archivaris Streek
archivariaat De Liemers en Doesburg.
nummer 5 201 4 5
