Over de voor- en nadelen
van digitale archiefcollecties
Een beetje historicus komt graag in archieven. Wat is er mooier dan het ontdekken van vergeten
of nooit geweten feiten en verbanden, onder het opsnuiven van de geur van oud papier? Of om
een brief vast te houden die een hoofrolspeler uit je onderzoek in handen heeft gehad? Toch staat
archiefonderzoek sinds een aantal jaren onder druk. Digitalisering biedt nieuwe mogelijkheden,
met zowel voor- als nadelen.
Selectie
materiaal, met name in het geval van door
archiefinstellingen zelf digitaal ter beschik
king gesteld eigen materiaal. Om bij het
'Europese' voorbeeld te blijven: het archief
van de Europese Gemeenschappen in
Florence stelt voor een aantal archief
fondsen hele dossiers digitaal beschikbaar,
maar vooralsnog zonder de mogelijkheid
het gehele materiaal op documentniveau
te doorzoeken. Zo werd bijvoorbeeld het
archief van Francois Xavier Ortoli, van 1973
tot 1977 voorzitter van de Europese
Commissie, recent digitaal beschikbaar
gesteld. Helaas ontbreekt daarbij een
overkoepelende zoekmogelijkheid.2
Gevolg: de onderzoeker moet in een
boomstructuur inventarisnummer voor
inventarisnummer doorlopen om een
selectie te kunnen maken van hetgeen
men lezen wil - om vervolgens te ont
dekken dat het niet mogelijk is om uit een
Marc Dierikx en Mari Smits I
In de moderne informatiemaatschappij
oriënteert ook de historisch onderzoeker
zich in eerste instantie graag op zaken die
digitaal beschikbaar zijn. De afgelopen
pakweg vijftien jaar is een onvoorstelbaar
grote hoeveelheid historisch bronnen
materiaal digitaal beschikbaar gekomen.
Voor de onderzoeker is dat proces een
zegen. Via het op internet publiceren van
toegangen en (archief)materiaal, kom je
tegenwoordig 'papieren' op het spoor
waarvan je vroeger het bestaan niet eens
had kunnen vermoeden. Het betekent een
enorme verrijking voor het historisch onder
zoek. 'Papieren' staat natuurlijk met opzet
tussen aanhalingstekens, want papier is
niet te digitaliseren, wel de informatie die
erop vastligt. Het is een fijn onderscheid
waarvan je zou kunnen vermoeden dat dit
in de toekomst misschien wel eens buiten
beeld kan geraken, zeker naarmate de
omgang met virtuele informatie meer
de norm wordt.
Voor de onderzoeker bieden virtuele
archiefstukken belangrijke voor- en
nadelen. Om met de voordelen te begin
nen die verder gaan dan het obligate 'je
hoeft er de deur niet voor uit': in digitale
archieven, of preciezer, in collecties gedigi
taliseerd archiefmateriaal kun je gewoon
lijk zoeken aan de hand van (het combi
neren van) metadata. In de plezieriger
gevallen handelt het dan om toegevoegde
zoekmogelijkheden, zoals in de collectie
Nederland en de Europese integratie van
Huygens ING.1
W
Scherm voor 'geavanceerd zoeken' in bronnenproject 'Europese integratie' van Huygens ING.
Het mooie van zo'n toegevoegde zoek
structuur die bij het archiefmateriaal wordt
aangeboden, is dat de onderzoeker of
gebruiker al snel een redelijk precieze
selectie kan samenstellen van de voor hem
of haar meest interessante documenten.
Bovendien kun je in een dergelijke ver
zameling materiaal bij elkaar brengen uit
fysiek ver uiteenliggende archieven.
De onderzoeker krijgt daarmee niet alleen
een presentatie van hetgeen uit meerdere
archieven is samengebracht, maar treft op
ieder document tevens 'gewatermerkte'
verwijzingen aan naar de originele archief
vindplaats en inventarisnummer waar
mogelijk méér is te vinden dat past in de
gekozen vraagstelling. Helaas ontbreekt
een dergelijke schil van toegevoegde
zoekmogelijkheden en archiefverwijzingen
nog weleens bij digitaal aangeboden
22 2013 nummer 7
