Een schone taak
Het beter toegankelijk maken van een
voorheen prominente maar tegen
woordig vaak verguisde bron is, kortom,
een schone taak, juist voor archief
instellingen. Menig bezoeker ervaart een
drempel wanneer het aankomt op het
raadplegen van charters. Met behulp van
de hedendaagse mogelijkheden om de
Noten
en persoonsnamen - en anders werpen
ze wel licht op sociaaleconomische
structuren en bezitsverhoudingen.
Bestudering van deze charters zal er niet
meteen toe leiden dat de grote lijn van
de geschiedenis herschreven dient te
worden, maar voor de kennis van het
lokale en regionale verleden is de
informatie die in deze bronnen ligt
opgeslagen bij uitstek van belang. En
daarmee is de relevantie juist voor de
bezoekers van archiefinstellingen groot.
In dat licht bezien is het bijzonder
verheugend dat er onlangs enkele
nieuwe initiatieven zijn genomen met
betrekking tot de publicatie van laat
middeleeuwse oorkondenteksten.
Te wijzen valt op het Digitaal
Oorkondenboek van Noord-Brabant, dat
een voortzetting is van de onvoltooid
gebleven papieren uitgave, maar ook op
de ontsluiting van de oorkonden die
voorkomen in de registers van de
Hollandse grafelijkheid uit de Henegouwse
periode (1316-1345), die wordt
gerealiseerd door het Huygens Instituut
voor Nederlandse Geschiedenis in
's-Gravenhage. Ook hier betreft het een
digitale publicatie die ervoor zorgt dat
een groot aantal teksten die tot nog toe
een min of meer verborgen leven
leidden, via een website op een uiterst
publieksvriendelijke manier beschikbaar
komt - en eenvoudig doorzoekbaar
wordt! Verheugend is dat ook enkele
archiefdiensten zich in dit opzicht niet
onbetuigd hebben gelaten: de Groninger
Archieven en het Drents Archief zijn al
sinds enkele jaren nauw betrokken bij
Cartago, een project dat beoogt alle
Groningse en Drentse akten tot 1600
online te plaatsen. Een wat kleinere
regio bestrijkt de Charterbank van het
Regionaal Archief Tilburg, waarbij er met
behulp van vrijwilligers naar wordt
gestreefd alle aanwezige charters plaats
voor plaats toegankelijk te maken door
middel van een goede scan, een adequate
transcriptie en relevante metadata. In de
Tilburgse Charterbank wordt zelfs de
grens van de middeleeuwen over
schreden en wordt ook zeventiende- en
achttiende-eeuws materiaal opgenomen.
Het Tilburgse voorbeeld wordt binnenkort
nagevolgd door het Streekarchief Land
van Heusden en Altena.
inhoudelijke rijkdom van charters over
het voetlicht te brengen, kan die
drempel goeddeels worden geslecht. I
1 Zie J. Burgers, De bron van kennis.
Over nut en noodzaak van historische
bronnenkritiek. Rede uitgesproken bij de
aanvaarding van het ambt van
hoogleraar Bronontsluiting en apparaat
voor historisch onderzoek van de
geschiedenis van Nederland aan de
Universiteit van Amsterdam op
donderdag 8 juli 2010 (Amsterdam
2010).
2 J.W.J. Burgers, E.C. Dijkhof en J.G.
Kruisheer, 'De doordringing van het
schrift in de samenleving in Holland en
Zeeland tijdens graaf Floris V', in: D.E.H.
de Boer, E.H.P. Cordfunke en H. Sarfatij,
Wi Florens... De Hollandse graaf Floris V
in de samenleving van de 13de eeuw
(Utrecht 1996) pp. 191-211.
3 H. van Engen, 'Geen schraal terrein.
Stadsrechten en het onderzoek naar
stadswording', in: R. Rutte en H. van
Engen (red.), Stadswording in de
Nederlanden. Op zoek naar overzicht
(Hilversum 2005 en 2008) pp. 63-86.
Hildo van Engen hoofd Streekarchief
Land van Heusden en Altena.
ii Vi cv»-
Dit kleine stukje perkament uit 1339 is het oudste originele charter in het Streekarchief Land van Heusden en Altena. Met dit briefje beëindigde Adolf II van
der Mark, bisschop van Luik, het interdict dat hij had gelegd op de kapel te Elshout (bij Heusden) nadat daar door twee lieden, onder wie de schout van de
heer van Heusden, het offerblok ("truncum situm in capellam") met geweld was opengebroken ("violenter ut dicitur effregerunt"). Daarmee was het
religieuze leven in het dorp niet langer stilgelegd. Kennelijk waren de daders tot inkeer gekomen. Het charter is afhangend bezegeld, maar het zegel van de
bisschop is verdwenen (Streekarchief Land van Heusden en Altena, archief parochie Sint-Jan Evangelist te Elshout, zonder inv.nr.).
40 2012 nummer 10
