Delete.
Onthouden of vergeten
in de digitale wereld
Vroeger was onthouden moeilijk en was vergeten de norm. Tot niet eens zo heel lang geleden
beschikten slechts enkele mensen over de middelen en kennis om gebeurtenissen 'vast te leggen'.
Eigenlijk wisten ook alleen de mensen die bij een gebeurtenis aanwezig waren geweest, wat er écht
gebeurd was. Aangezien het geheugen ook toen al onbetrouwbaar was, werden allerlei manieren
verzonnen waardoor de aanwezigen zich later een belangrijke gebeurtenis beter zouden herinneren.
Dat is in de digitale wereld wel anders...
Alles onthouden
niet alleen om wat particulieren op hun
eigen pc's bewaren: overheden bewaren
steeds meer gegevens digitaal (hij
verwijst expliciet naar het elektronisch
patiëntendossier); Google bewaart niet
alleen alle zoekopdrachten maar ook de
e-mails van miljoenen mensen; en
Amazon bewaart niet alleen welke boeken
je echt gekocht hebt, maar ook welke
boeken en andere producten je hebt
bekeken. Door dit alles wordt 'onthouden'
de standaard en 'vergeten' de
uitzondering, terwijl dit de afgelopen
millennia juist andersom was: mensen
moesten vroeger moeite doen om
dingen te onthouden.
De belangrijkste reden waarom
Mayer-Schönberger zich hier zo druk om
maakt, is dat vergeten nodig is om te
kunnen functioneren en leren. Er zijn
mensen die lijden aan hyperthymesia.
Dit betekent kortweg dat ze alles
onthouden: de inhoud van individuele
afleveringen van soapseries, het
avondeten van iedere dag van hun
leven en iedere beslissing (klein en
groot) die ze ooit genomen hebben. Eén
van de gevolgen daarvan is dat ze
moeilijk normaal kunnen functioneren:
ze kunnen nauwelijks abstract denken
en bij iedere beslissing worden alle
vorige beslissingen betrokken, wat vaak
tot besluiteloosheid leidt. Mayer-
Schönberger betoogt dat dit voor de
hele menselijke beschaving zal gaan
gelden, omdat er steeds meer digitaal
bewaard wordt en we ook steeds meer
gebruik gaan maken van dit volledige,
externe geheugen.
Tot niet eens zo heel lang geleden werden
getuigen letterlijk aan hun oor getrokken
in de hoop dat ze zich op die manier
beter herinnerden wat ze gezien en
gehoord hadden:
"Ende omme het selfde verkoop en over
dragt van eigendom te beter te
onthouden was een gewoonte de
jongens ten oirconden van dien bij de
ooren te grijpen ende te reck-ooren"
Orlers Leyden 26 Een overoud gebruik!
Het heerschte nog in de vorige eeuw in
verschillende streken van Duitschland
ook bij andere gewigtige aangelegen
heden bij 't leggen van den eersten
steen het zetten van den grenssteen
enz. De knapen ontvingen daarbij kleine
geschenken. Uitsluitend in Beijeren
werden voor 't gerigt de volwassen
getuigen aan 't oor getrokken; dit
duurde tot ongeveer 1180 en wel bij
aankoop van grondbezit enz"
(M.J. Noordewier, Nederduitsche
Regtsoudhedenp. 36. via Google Books).
Van der Gouw beschreef in Munimenta
en Monumenta, zijn afscheidscollege in
1980, de ontwikkeling van geheugen
steuntjes (monumenta) naar schriftelijke
rechtsbewijzen (munimenta). De
geheugensteuntjes zijn (schriftelijke)
'getuigenissen' die soms in rechts
bewijzen kunnen veranderen, bijvoorbeeld
'door middel van erkenning vanwege de
tegenpartij'. Maar er zijn ook
munimenta die puur als rechtsbewijs
worden opgesteld: het charter, met
zegels en 'onomstreden' bewijskracht,
was en is daar het ultieme voorbeeld
van.
TlMVirLud l1 För^niiKj
in the U aitJl Agd
In Delete. The virtue of forgetting in
a digital age beschrijft Victor Mayer-
Schönberger een andere ontwikkeling:
van een beperkt aantal mensen die een
beperkte hoeveelheid geheugensteuntjes
vastleggen naar bijna volledig onthouden
door iedereen. Want, zo betoogt
Mayer-Schönberger, tegenwoordig is het
makkelijker (en goedkoper) om (digitale)
informatie te onthouden, dan om deze
te vergeten. Hij illustreert dit onder
andere aan de hand van digitale foto's.
De meeste mensen kopiëren gewoon
alle foto's die ze genomen hebben naar
de harde schijf van de pc, omdat de tijd
die het kost om te selecteren 'te duur' is
in vergelijking met de extra ruimte die
de foto's innemen. En het gaat natuurlijk
34 2012 nummer 10
