Cartago
&ff4d?
De opmaak en werking van het huidige
Cartago is sinds de lancering in 2005
niet wezenlijk gewijzigd, waardoor het
zowel qua uiterlijk als functionaliteit een
tamelijk Spartaanse site is, waarvan de
statische inhoud het nodige onderhoud
behoeft.
r
Andere digitale oorkonden-
boeken
explosief doen groeien. De kennis van
hulpwetenschappen als de beoefening
van de regionale geschiedenis wordt
minder gedragen door professionele
archivarissen en wetenschappers dan
door de veel grotere groep archief
bezoekers en -onderzoekers. De digitale
ontwikkelingen schiepen verder nieuwe
mogelijkheden om aan de "wenschen
der historici" tegemoet te komen. Het
werd mogelijk om grote hoeveelheden
oorkonden en overige bronnen op
andere wijze nader te ontsluiten dan
met regesten of integrale tekstuitgaven,
met name met behulp van afbeeldingen.
In plaats van de dure en eendimensionale
weergave van papier, ontsloten met
slechts één sleutel (chronologie), kwam
nu de presentatie in een meer
dimensionale structuur via internet, met
de mogelijkheid van kruisverwijzingen
en zoekstrategieën op verschillende
sleutels. Het tijdrovende vervaardigen
van definitieve drukklare beschrijvingen,
die pas gepubliceerd konden worden als
de laatste oorkonde van een deel of
levering voltooid was, kon worden
vervangen door een dynamisch systeem
waarbij voorlopige en onvolledige
resultaten aan het publiek worden
getoond. Niet langer was het onderzoek
in de oudste archieven voorbehouden
aan een kleine groep deskundigen die
de toegang tot archieven of weten
schappelijke bibliotheken had gevonden,
maar alle belangstellenden konden in
contact komen met middeleeuwse
archiefbronnen. Niet alleen als gebruiker,
maar ook als medewerker en leverancier
van informatie.
In 1998 werd, met deze voordelen voor
ogen en op dat moment nog tegen de
tijdgeest in, door de Groninger Archieven
en het Drents Archief het project Digitaal
Oorkondeboek Groningen en Drenthe
(Cartago) opgestart. In 2005 werd de
website gepubliceerd en in 2008 werd
de eerste fase afgesloten: de publicatie
van alle akten van vóór 1600 in de
beide archiefbewaarplaatsen. Die van
het oud archief van de stad Groningen
worden momenteel aan Cartago
toegevoegd, waardoor ruim 150.000
scans van stukken van vóór 1600
worden aangeboden.
Bij de selectie werd de inhoud van de
akte als uitgangspunt genomen, niet het
object (bijvoorbeeld alleen charters).
Zowel originelen als
concepten, afschriften,
vidimussen en een
aantal edities zijn
opgenomen, niet
beperkt tot een aantal
fondsen maar
afkomstig uit alle
(eventueel voorlopig)
geïnventariseerde
archieven in de beide
archiefbewaar
plaatsen. Van al deze
akten worden scans
getoond en zijn
zoveel mogelijk de
reeds beschikbare en
deels nieuw
vervaardigde
metadata en
transcripties opgenomen. Gezocht kan
worden op verschillende zoekingangen.
Verder is er de mogelijkheid voor
gebruikers om met behulp van een
speciale module nieuwe transcripties te
vervaardigen die, na redactie, aan
Cartago worden toegevoegd. Door
verschillende correspondenten wordt
van deze mogelijkheid gebruik gemaakt,
al wordt nog niet actief geworven
omdat het redigeren en controleren
vanzelfsprekend de nodige tijd kost.
Cartago is, net als een klassiek oor-
kondenboek of regestenlijst, akte-
georiënteerd en kent dus een strikt
logische ordening, zonder fysieke of
archivistische context. Hierin wordt
immers door de inventaris voorzien,
in dit geval door MAIS/Flexis, en dubbel
beheer dient altijd vermeden te worden.
Daarom staat de koppeling tussen
Cartago en MAIS/Flexis hoog op de
prioriteitenlijst, zodat de gebruiker van
Cartago inzicht krijgt in de archivistische
context en aan de andere kant via
archieven.nl de ontsluiting van de
individuele akten geboden kan worden.
Verder is het Staatsarchiv Aurich
(Oostfriesland) begonnen met de
beschrijving en digitalisering van 'GroRe
Urkundensammlung' (Rep. 1), die aan
de database van Cartago moet worden
toegevoegd.
B
tl
tl
r Wtrlmr
:n»ir I Kf-jr
1WT Hmr j
Tot nu toe is Cartago het enige digitale
oorkondenboek van grote omvang
binnen Nederland, maar het besef dat
middeleeuwse oorkonden een
fundamenteel andere ontsluiting
behoeven dan bouwvergunningen uit de
20e eeuw, is door verschillende
archiefinstellingen opgepakt. Dat blijkt
onder andere uit de Charterbank van het
Regionaal Archief Tilburg, het project
Virtuele onderzoeksruimte. Gelre voor
1580 van het Gelders Archief, alsmede
verschillende zegelprojecten. Deze
lovenswaardige initiatieven kennen
grote onderlinge verschillen in bereik
(periode, materiaal, thema) en
doelgroep. Een gemeenschappelijke
noemer is moeilijk aan te wijzen, of het
zou moeten zijn dat zij alle een uiting
zijn van de wens van archivarissen om
hun verantwoordelijkheid ten aanzien
van de oudere archiefbestanden te
nemen.
Is het niet vreemd dat het aantal
initiatieven, zeven jaar na de lancering
van Cartago, nog zo gering is en de
omvang van de nu ontsloten bronnen
(buiten Cartago en de zegelprojecten)
nog zo beperkt is, zeker in vergelijking
met de vele oorkondenboeken die het
afgelopen decennium bij onze ooster
buren tot stand zijn gekomen? Ja, dat is
paradoxaal maar wel verklaarbaar.
De voorsprong van Duitsland kan mede
daaruit verklaard worden dat de
democratisering van het archief
onderzoek aldaar pas veel later zijn
vlucht nam - de zegeningen van de
nummer 10 2012 17
