De Booy (e.a.) en Den Teuling
akten." Voor oorkonde hanteren De
Booy c.s. overigens (en wel in een
voetnoot) dezelfde 'plechtige vorm' die
ook bij Van der Gouw (e.a.) een rol
speelde. Hun definitie van een charter
(nr. 26) is ook gelijk aan die van Van der
Gouw (e.a.).
Den Teuling echter doorbreekt de 'Van
der Gouw (e.a.)-se traditie' in zoverre
dat hij het charter niet ziet als een akte,
maar als een "stuk dat een akte bevat,
ter bekrachtiging voorzien van één of
meer zegels of een notarieel signet"
[onderstreping door auteur, HW]. "Een
akte kan als gevolg daarvan kennelijk
verschillende uiterlijke vormen hebben
want de akte is immers vanuit zijn
functie beschreven. In ieder geval de
middeleeuwen voorbij; charters mogen
ook weer op een andere drager staan,
maar moeten wel een zegel of signet
hebben."
Helaas is door Den Teuling geen
verwijzing gegeven naar de vorm van
het signet waardoor we in het ongewisse
blijven of een stuk dat een akte bevat
maar is voorzien van bijvoorbeeld een
elektronische handtekening, wel als een
charter mag worden aangemerkt. Het
idee dat een charter een uiterlijke vorm
is zoals door Van der Gouw (e.a.) ingezet,
blijft bestaan. Met dit verschil dat
perkament als gegevensdrager niet
meer noodzakelijk is om een stuk een
charter te laten zijn. De betekenis die
Van der Gouw (e.a.), door het leggen
van een relatie tussen drager en vorm
van authenticate, min of meer een
tijdsbepaling vast waarin charters dienst
deden. En dat kom je ook tegen in
andere definities waarin zelfs deze
tijdsbepaling - in dit geval de
middeleeuwen - als onderscheidenlijk
element is genoemd, en daardoor
functioneert als aanwijzing voor het
bepalen of een stuk een charter is of niet.
De opstellers van het Vocabulaire des
Archives door Afnor (het 'Franse
normalisatie-instituut') proberen een
brug te slaan tussen het heden en
verleden door een charter (lemma
'charte') te beschrijven als een
authentieke akte dat tot bewijs dient,
maar aan deze omschrijving direct toe te
voegen dat het begrip vooral betrekking
heeft op documenten uit de middel
eeuwen: Acte authentique portant
concession de droits. Par extension,
s'apllique plus spécialement aux
documents du Moyen Age." De relatie
tussen het charter - weggestopt onder
het lemma 'oorkonde' - en de middel
eeuwen bepaalt ook de beschrijving in
de Nederlandse Wikipedia: "Een oorkonde,
ook wel charter, is een schriftelijke
weergave van afspraken, stammend uit
de middeleeuwen." In wezen geldt de
relatie van dit type document met lang
vervlogen tijden ook voor andere pagina's
van Wikipedia. Nagenoeg al deze sites,
of het nu de Tsjechische (lemma 'Listina'),
Duitse (lemma 'Urkunde'), Zweedse
(lemma 'Urkund') Engelse of Italiaanse
(beide lemma 'Deed') of Franse (lemma
'Mandaf) betreft, ze noemen de
middeleeuwen als era waarin de
oorkonde in kwestie is gebruikt, of
presenteren een foto van een exemplaar
met één of meerdere zegels en
overduidelijk op perkament geschreven.
Bovenstaande betrof de min of meer
algemene term oorkonden. Bij het
charter op Wikipedia is de relatie met
het verleden ook prominent aanwezig.
De Britse Wikipedia noemt een charter
the grant of authority or rights, stating
that the granter formally recognizes the
prerogative of the recipient to exercise
the rights specified" en geeft daarbij
een afbeelding van de Magna Carta. Een
document dat verder omnipresent is op
nagenoeg alle andere Wikipedia sites
rondom het lemma charta
De terminologie van De Booy (e.a.) gaat
nog een stap verder dan Van der Gouw
(e.a.): de oorkonde als zelfstandig begrip
wordt in zijn geheel geëlimineerd. Bij de
bespreking van de akte met een definitie
die gelijk is aan die van Van der Gouw
(e.a.) (nr. 38) staat slechts dat: "De term
'oorkonde' uitsluitend [wordt]
gebruikt in de diplomatiek: archivistisch
worden oorkonden beschreven als
Aan de verplichting die in deze oorkonde uit 1428 is opgenomen, gecancelleerd, dat wil zeggen ongeldig gemaakt door sneden in het
namelijk het terugbetalen van een schuld, is voldaan. Het charter is perkament (NL-HaNA, Graven van Holland, 3.01.01 inv.nr. 131).
14 2012 nummer 10
