en de Mormonen
De Zaak...
Afgelopen maand woedde er in archiefkringen een levendige discussie naar aanleiding van het
bericht in Trouw dat diverse leden van het Nederlandse Koninklijk Huis na hun overlijden herdoopt
zijn in de Kerk van Jezus Christus van de Heiligen der Laatste Dagen, de mormonen. Dat bleef niet
onopgemerkt.
Beroepscode
Maar waar gaat het nu in wezen om?
Niet om de vraag of de mormonen scans
of films mogen maken van archiefstukken.
Dat mogen ze, zoals ieder ander, op
grond van artikel 14 van de Archiefwet
1995. Ook niet om de vraag of iemand
ze kan tegenhouden bij het herdopen
van voorouders of van niet-voorouders
(waarbij in dat laatste geval dan wel de
regels van de eigen kerk overtreden
worden). Het is niet aan de archivaris
(integer, objectief en onpartijdig
immers) om dat tegen te werken.
Daarom is het eventueel aanpassen van
artikel 14, zoals sommige archivarissen
opperden, ook niet aan de orde.
Nee, de kern van de zaak ligt volgens
mij bij de vraag of een archiefdienst,
een overheidsinstelling, actief moet
samenwerken met een kerkgenoot
schap. Publiek-private samenwerking
wordt door de overheid positief
beoordeeld. Ik weet niet of, en zo ja
'Archieven staan ook open voor
mormonen', Martin Berendse in
Trouw, 22 mei 2012.
Fundamenteel bezinnen
Ja, de rijksarchieven en hun
rechtsopvolgers werken al sinds 1946
samen met de mormonen. Vrijwel alle
genealogische bronnen zijn op microfilm
gezet. En archivarissen wisten, of
hadden kunnen weten als ze het
Nederlands Archievenblad van 1969
hadden gelezen, dat de Mormonen doen
aan herdopen. Dat leverde toen zelden
discussie op. Maar de wereld is
veranderd. Beroepsethiek is in de jaren
90 van de 20e eeuw prominent op de
agenda gekomen. Digitaliseren van
grote hoeveelheden genealogische
bronnen, zodat de gebruiker ze snel en
overal kan raadplegen, is iets van de
21e eeuw. Sociale media geven de
mondige burger een platform voor het
uiten van zijn mening.
Het is tijd voor de archiefsector om zich
eens fundamenteel te bezinnen op de in
het verleden gekozen werkwijzen. Of,
zoals Piet den Otter het formuleerde:
"Het is de vraag of we de samenwerking
met de mormonen moeten voortzetten,
niet of we de samenwerking moeten
aangaan."
Yvonne Bos-Rops I
Vrijwel direct werden ook de contacten
van de mormonen met de archieven
onderwerp van gesprek. En dat leidde
tot een tiental artikelen in de landelijke
dagbladen (vooral in Trouw), aandacht
op radio en televisie, schriftelijke vragen
aan de staatssecretaris in de Tweede
Kamer en een (nog komend)
Kamerdebat. Op Archief 2.0 gaven
archivarissen een veelvoud aan
meningen.
'Kamer tegen archieven: ga niet meer
in zee met dopende mormonen',
Robin de Wever in Trouw,
18 mei 2012.
welke randvoorwaarden er bestaan bij
de keuze van de samenwerkings
partners. Dat is iets om eens te laten
uitzoeken en ligt ook buiten het
specifieke archiefveld. Wat voor
archivarissen wel speelt, is de vraag hoe
deze activiteiten zich verhouden tot de
internationaal aanvaarde beroepscode,
het professioneel handelen van de
archivaris.
In de discussie op Archief 2.0 werd maar
een keer of twee verwezen naar de
beroepscode en wel naar artikel 7: "De
archivaris dient de persoonlijke
levenssfeer van archiefvormers of van
personen die in de archiefbescheiden
worden genoemd te respecteren. Dit
geldt in het bijzonder ten aanzien van
diegenen die geen zeggenschap hebben
gehad over het gebruik of de
bestemming van het materiaal." Alleen
is het de vraag in hoeverre dat hier van
toepassing is. Het gaat om openbare
archiefstukken (burgerlijke stand,
bevolkingsregister en doop-, trouw- en
begraafboeken) en de personen die
daarin genoemd worden zijn allemaal
overleden. Een overledene heeft geen
recht op privacy. Het is zeer de vraag of
de impact van het herdopen zo opgerekt
kan worden dat het valt onder de
persoonlijke levenssfeer van de
nabestaanden. Wat hier relevant is, is
artikel 8 van de code: "De archivaris dient
zich te onthouden van elke activiteit die
zijn professionele integriteit, objectiviteit
en onpartijdigheid zou kunnen schaden."
De afweging die een archiefdienst zou
moeten maken, is: wat betekent een
samenwerking met deze partij voor mijn
dienst? De beroepscode geeft, zoals
bekend, geen oplossing voor concrete
gevallen, maar biedt wel een kader voor
de besluitvorming.
Een index van De Zaak 2003-2008 is te
vinden op: www.kvan.nl/secties/
commissie-beroepscode.php.
Yvonne Bos-Rops archivaris bij het
Nationaal Archief.
24 2012 nummer 6
