facebook
Samenwerking
Onderzoek digitale ontsluiting
van de bestaande zoekmachines, maar
ook tot de ontwikkeling van
zoekmachines die geen Google-klonen
zijn, maar gestructureerd zoeken
mogelijk maken of die als interface
kunnen dienen tussen Google en de op
het internet aangeboden toegangen.
Onderzoek kan ook leiden tot de verdere
ontwikkeling van digitale onderzoeks-
omgevingen die gebruikers in staat
stellen te leren zoeken en niet alleen
zijn afgestemd op hun door Google
geïnspireerde zoekgedrag.
Onderzoek op archivistisch gebied wordt
voornamelijk geëntameerd en
uitgevoerd door studenten en docenten
van de drie Nederlandse archief
opleidingen die de diploma's archivistiek
A en B mogen afgeven: de Universiteit
van Amsterdam, de Hogeschool van
Amsterdam en de Reinwardt Academie.
De archiefopleiding aan de Reinwardt
Academie is pas van start gegaan en
afstudeerscripties op het gebied van de
archivistiek van Reinwardtstudenten
kunnen binnen niet al te lange tijd
worden verwacht. De archiefopleidingen
van de HvA en de UvA hebben al heel
wat interessante archiefscripties
opgeleverd, zoals blijkt uit de
overzichten die met enige regelmaat in
het Archievenblad worden gepresen
teerd. Ook aan de dissertaties die de
afgelopen jaren door archivarissen aan
de UvA zijn verdedigd, is in deze
kolommen aandacht besteed. Docenten
van de HvA bereiden een promotie voor
op archiefwetenschappelijk gebied of
besteden een deel van hun tijd aan
onderzoeksprojecten die in samen
werking met het veld zijn opgezet. Bij
het afscheid van Peter Horsman op 30
maart jongstleden werd nog diens
belangrijke rol in de ontwikkeling van
het e-Depot gememoreerd.
Veelbelovend is de aanstelling van
Geert-Jan van Bussel als Lector Digital
Archiving Compliance aan de HvA. Van
Bussel zal zich in zijn onderzoek gaan
richten op: het concept, de architectuur
en de implementatie van het
verantwoordingssysteem; het
management van de 'content value
chain'; het effect van enterprise content
management op de performance van
organisaties; het begrip context en de
betekenis daarvan voor archief
documenten, accountability en bewijs;
en het realiseren van 'compliance' in
"De commerciële informatiebemiddelaars zijn de
Commons).
organisaties, gerelateerd aan de
inrichting van verantwoordings
systemen.
De drie archiefopleidingen hebben
besloten niet alleen hun opleidingen,
maar ook hun onderzoeksprogramma's
op elkaar af te stemmen en op
onderzoeksgebied waar mogelijk met
elkaar samen te werken. Zij doen dat
binnen het Platform Archiefonderwijs en
-onderzoek. Over dit samenwerkings
verband, dat in zekere zin als een
voortzetting van de Archiefschool kan
worden beschouwd, heb ik al eerder in
het Archievenblad bericht. Een door dit
Platform ingestelde commissie
- bestaande uit Charles Jeurgens (UvA),
Geert-Jan van Bussel (HvA) en Els van
den Bent (RWA) - is momenteel bezig
met de uitwerking van een gezamen
lijke onderzoeksagenda. Op tussentijds
advies van deze commissie hebben de
samenwerkende instellingen onlangs
afgesproken dat in ieder geval aan
sluiting zal worden gezocht bij de
onderzoekstraditie en -ambities van de
UvA op het gebied van digitale
ontsluiting van cultureel erfgoed. Bij dit
onderzoek zijn relevantie voor archief
instellingen en hun betrokkenheid
randvoorwaarden, wat een goede reden
is om hier wat dieper op de lopende en
te ontwikkelen onderzoeksprojecten in
te gaan.
Aan de Universiteit van Amsterdam leidt
onderzoeker Jaap Kamps (team Archief-
en Informatiewetenschap) het NWO-
onderzoeksprogramma README:
Retrieving Encoded Archival Descriptions
More Effectively. De gedachte die aan dit
programma ten grondslag ligt, is dat
met digitale toegangen de toegankelijk
heid nog meer zou kunnen worden
verbeterd als archivarissen zich minder
op de aanbodkant en meer op de
vraagkant zouden richten. Doordat veel
websites met digitale toegangen geen
zoekfunctie hebben, is het voor
gebruikers niet gemakkelijk de
toepasselijke inventaris te vinden. En als
ze die inventaris hebben gevonden, dan
ve, onzichtbare poortwachters" (ill. Wikimedia
kunnen ze door de omvang en de
complexe structuur ervan maar moeilijk
het relevante archiefmateriaal erin
vinden. Het potentieel van digitale
toegangen zou pas volledig kunnen
worden benut als de gerichte
zoektechnieken van XML-retrieval
zouden worden gebruikt.
Binnen het README-project wordt
onderzoek gedaan naar de manier
waarop archiefinventarissen in EAD
worden gebruikt om archiefstukken in
hun documentaire context te zoeken.
Dat onderzoek gaat over het gedrag van
gebruikers van archieftoegangen op
verschillende expertiseniveaus en over
de effectiviteit van technieken voor de
bevraging van archieftoegangen op
XML-elementen, waarbij rekening wordt
gehouden met het profiel en de context
van de gebruiker en de documentaire
context van het archiefstuk. De beoogde
en deels al gerealiseerde resultaten
omvatten onder meer inzicht in de
sterke en zwakke kanten van digitale
toegangen en een zoekmachine die de
toegankelijkheid van archiefmateriaal
door middel van digitale toegangen
sterk zal verbeteren.
Deelnemers aan het project zijn,
behalve Kamps zelf, de informatie
wetenschappers Khairun Nisa Fachry,
Peter van Garderen, Marijn Koolen en
Junte Zhang. Koolen en Zhang zijn
inmiddels gepromoveerd. In zijn
dissertatie The Meaning of Structure: the
Value of Link Evidence for Information
Retrieval stelde Koolen vast hoe
waardevol links op het internet zijn bij
het meten van de relevantie van de bij
een zoekactie gevonden documenten.5
Junte Zhang beantwoordt in zijn
proefschrift System Evaluation of
Archival Description and Access6 de
vraag hoe gebruikers omgaan met
archiefinventarissen die door het
Nationaal Archief in EAD op de website
zijn gezet en welk type retrievalsysteem
ze nodig hebben om hen daarbij te
ondersteunen. Hij ontwikkelde een
zoekmachine waarmee je beschrijvingen
van archiefbestanddelen in hun
documentaire context kunt vinden door
nummer 4 2012 21
