De archiefervaring van
Mariska Heijmans
Oude Archievenbladen bekijkend om te lezen wat voorgangers
vertelden over hun ultieme archiefervaring, moet ik concluderen dat ik
met dit stuk deels in herhaling val. Zoals bij velen maakten de eerste
ervaringen met originele archiefstukken ook op mij een grote indruk.
In dit verband herinner ik me de enorme hangende charters met
zegels bij wat nu het Utrechts Archief is, ter introductie van mijn lessen
paleografie. Daarnaast het archief van de West-Indische Compagnie
in de depots van het Nationaal Archief dat ik onder begeleiding van
toenmalig rijksarchivaris Eric Ketelaar mocht raadplegen.
zich rond een aantal ingrijpende
gebeurtenissen. Een hiervan is het
fusilleren door de Duitsers op woensdag
6 september 1944 van burgemeester
Moonen, de 18-jarige Joop Hoffmans en
zijn 25-jarige broer Vincent. De laatste
overleefde als door een wonder de
kogelregen, maar was voor het leven
getekend. Alle drie de mannen/jongens
waren onschuldig, maar werden verant
woordelijk gehouden voor het niet
vrijlaten van een dag eerder - op Dolle
Dinsdag - door het Verzet opgepakte
landwachters.
De aangeboden stukken betroffen bij
nader inzien hoofdzakelijk documenten
van en over Joop. Zo zaten er school-
rapporten, agenda's en schoolschriften van
Joop bij. Niet bijster 'acquirabel' wanneer
afkomstig van een 'gewone' jongen, maar
omdat ik wist wat er met deze jongen was
gebeurd kwamen de bronnen in een
ander daglicht te staan. Daarnaast omvatte
de schenking negentien plakboeken. Deze
waren vanaf 1940 tot 1944 door Joop
gevuld met krantenknipsels, propaganda,
bonnen en brieven; alles wat hij maar te
pakken kon krijgen over de oorlog. Hij was
gefascineerd door de oorlog die hem zijn
leven zou kosten. Een simpel
administratief ontvangstbewijs van het
"wegens overlijden" ingenomen
persoonsbewijs van Joop, gedateerd 11
september 1944, bezorgde me kippenvel.
In 2009 lukte het om subsidie van het
programma Erfgoed van de Oorlog te
krijgen voor digitalisering van het archief
Hoffmans en publicatie op internet.
Bovendien is er sinds 2011 bij het
gemeentearchief voor het Waalwijkse
voortgezet onderwijs een lespakket
beschikbaar met de titel: Wie is Joop?.
Aan de hand van replica's van foto's
en archiefstukken beantwoorden de
leerlingen op school in een les deze vraag.
Ze krijgen een beeld wat voor jongen Joop
was, wat hij leuk vond, wat zijn school
prestaties waren en in welke tijd hij
leefde. In een les op het archief wordt het,
met behulp van originele bronnen, de
leerlingen duidelijk om wie het gaat en
wat er met hem is gebeurd. Hier blijkt dat
ook in deze digitale tijd het, met witte
handschoentjes aan, mogen bladeren in
originele documenten een bijzondere
ervaring blijft.
BEWTJS VAN sjii ijyj
ONTVANGST
Deze ervaringen, samen met een redelijk
onverklaarbare 'hang naar het oosten',
deden mij tijdens mijn studie geschiedenis
besluiten te solliciteren naar een stage
plaats bij destijds de Indische afdeling van
het Rijksinstituut voor Oorlogs
documentatie. Struinend in de
kaartenbakken, indexen, concordansen
en kelders van dit instituut, ontdekte ik
bijzondere bronnen. Dagboeken,
tekeningen, kamprapportages en door
medewerkers van de Indische afdeling
opgetekende interviews. Het NIOD is hét
bewijs van het belang van actieve
acquisitie. Als dit instituut destijds niet zo
actief mensen had benaderd, was er nu
beduidend minder onderzoeksmateriaal
over de Tweede Wereldoorlog beschikbaar.
Ik bekeek dagboeken die kort na
repatriëring met zorg waren gekopieerd,
puur ter behoud, wachtend op de onder
zoeker die ermee aan de slag zou gaan.
Bronnenmateriaal uit en over de Tweede
Wereldoorlog zet mijn sensoren nog
steeds op scherp, ook nu ik al bijna acht
jaar voor de gemeente Waalwijk werk. In
dat verband hapte ik gretig toe toen ik in
2007 werd benaderd met de vraag of het
gemeentearchief mogelijk interesse had in
archiefbescheiden van de broers Joop en
Vincent Hoffmans.
De geschiedenis van de Tweede
Wereldoorlog in Waalwijk concentreert
Ontvangstbewijs van het ingenomen persoons
bewijs van Joop Hoffmans, naar aanleiding van
diens overlijden op 11 september 1944.
Mariska
Mariska Heijmans gemeentearchivaris bij
de Gemeente Waalwijk.
nummer 3 201 2 5
Heijmans (foto part.
