Niet alleen de etalage
We brengen de 'Boulevard van het
actuele verleden' ter sprake, een initiatief
uit 2005 waarbij onder meer het NA en
de KB waren betrokken. Het ging om het
gezamenlijk inrichten van de (erfgoed-)
etalage. "Versnipperde en fragmentarische
informatie over het verleden" werd als
probleem gezien. MB: "Toen begonnen
we aan de inrichting van de voorkant. De
Boulevard moest uiteindelijk leiden tot
de inrichting van een Nationaal Historisch
Museum en daar is niets van terecht
gekomen. Nu gaat het om wezenlijke
samenwerking van onze twee organisa
ties, niet alleen de etalage. Bas Savenije
stemt hiermee in.
We merken op dat je toch wel al een
idee moet hebben hoe die etalage er
straks uitziet. Werk je aan een 'huis der
wijsheid' voor wetenschappers/historici,
of richt je je op een groot publiek? BS:
"Beiden. Als ik over een groot publiek
praat dan neem ik contact op met de
openbare bibliotheken en voor wat
betreft de wetenschap bijvoorbeeld met
een universiteitsbibliotheek of met het
Huygens Instituut." MB: "En ik, als het
om publiek gaat, bijvoorbeeld met het
Centraal Bureau voor Genealogie.
Gezamenlijk zetten we in op het maken
van combinaties, op een netwerk
organisatie." Bas Savenije: "Het huis der
wijsheid kan één digitaal loket zijn, maar
hoeft niet één fysieke plek te zijn."
m en
nden
Hoe ziet de toekomst van traditionele,
meer lokale bibliotheek- en archief
instellingen eruit? BS: "Zolang deze
instellingen nog in papier doen, kunnen
ze samen optrekken of samensmelten.
Bij traditionele fysieke dienstverlening
hoort een gebouw, maar als je een
gebouw kunt delen spaart dat kosten uit
die je weer kunt benutten voor digita
lisering. Over vijftig jaar ziet het landschap
er natuurlijk heel anders uit."
MB: "Internationaal gezien is het NA echt
klein. Nederland is klein. Archiefinstellingen
zullen meer moeten samenwerken, zich
specialiseren en zich minder op moeten
stellen als zelfstandige postkantoren."1
Op het web moet je wel prominent
aanwezig zijn. BS: "KB en NA hebben een
sleutelpositie in het netwerk én moeten
zichtbaar zijn."
MB: "Ik hoor nog veel mensen zeggen
'het gaat om mijn collectie en ik maak
een exclusieve toegang'". BS vult aan:
"In de bibliotheeksector word je afgestraft
als je alles zelf wilt doen. Ga maar eens
in je eentje onderhandelen over het
kopen van digitale content. Dat kost je
veel." MB: "Delen en verbinden."
De doelgroepen van beide instellingen
lopen in elk geval wat de wetenschap
betreft niet radicaal uiteen en dat
versterkt het argument voor fusie, naast
allerlei praktische voordelen.
Voorbeeldfunctie
Het gesprek komt op open data. Zowel
Martin Berendse als Bas Savenije zijn
voorstander van gratis gebruik van data.
Zij bepleiten een optimale toegankelijk
heid van informatie en zien nog heel wat
missiewerk voor zich. Samen kunnen ze
een goede voorbeeldfunctie vervullen en
expertise leveren aan anderen.
Belemmeringen van auteursrecht-
organisaties zijn er. Martin Berendse: "Als
je zaken doet met bijvoorbeeld Pictoright
dan koop je feitelijk een verzekering. Zij
vangen claims van auteursrechthebbenden
op zonder dat je precies weet wie ze
vertegenwoordigen." Martin en Bas
onderschrijven overigens het recht van
hen die werkzaam zijn in de 'creatieve
industrie' op de bescherming van hun
inkomsten/rechten. Praktisch zijn er wel
degelijk moeilijkheden. Bas Savenije:
"Rechthebbenden achterhalen van
zogenaamde verweesde werken is
nauwelijks te doen." Martin Berendse:
"Voor het project 'Beelden van de
Toekomst', waarbij beschikbaarstelling in
de subsidievoorwaarden staat, is dat
eveneens een probleem. Beide instellingen
doen zo wel een schat aan ervaring op
(auteursrecht, openbaarheid, privacy)
waarvan anderen kunnen profiteren."
Uniek materiaal
In Canada zijn het Nationaal Archief en
de Nationale Bibliotheek al in 2004
gefuseerd, overigens met nog steeds wat
zure gezichten wat betreft verschillen in
salarissen tussen bibliothecarissen en
archivarissen. Martin Berendse en Bas
Savenije vragen zich lachend af welke
groep meer verdient dan de ander. Wij
kennen het antwoord voor onze lezers.
Martin Berendse: "Internationaal wordt
er wel naar ons gekeken hoe wij de fusie
gestalte geven. In Nederland is er
natuurlijk al een goed voorbeeld met
Tresoar. Er is vanuit gebruikersperspectief
geen bezwaar tegen samenvoeging.
Interesses moet je verbinden en
netwerken moet je benutten. Er blijven
uiteraard verschillende werkvormen en
Martin Berendse (foto NA).
nadruk - die combinatie is natuurlijk goud
waard. Ten tweede: wat betreft het
inrichten van 'zoeken en vinden'. Een
sterk punt, daar waar het archiefwezen
weer beter is in het bieden van 'context'.
Ook deze twee invalshoeken vullen
elkaar aan. Het gaat om het gebruik en
hergebruik van informatie. Ten derde: in
de afgelopen 20 jaar is de KB een sterk
merk geworden, daar kan het NA van
leren en profiteren. Dat kan in de samen
werking veel opleveren, bijvoorbeeld in
de communicatiestrategie. Ten vierde: de
KB heeft als eerste in Nederland gezien
dat je je verantwoordelijkheid niet moet
beperken tot de eigen collectie, maar
moet verbreden. 'Het geheugen van
Nederland' is in elk geval een poging die
daarvan getuigt."
Bas Savenije (foto Ilya van Marie).
nummer 3 2012
13
