Archieven in het veld
Bezuiniging of herverdeling?
Bezuinigen op de toekomst
De twee grootste posten op elke
begroting zijn de huisvesting en het
personeel. BRAIN: zestien instellingen
(van de 26 die met bezuinigingen te
maken krijgen) gaven aan dat de
bezuinigingen gevolgen zullen hebben
voor de bezetting. Sommige al direct in
2012 (11 instellingen), bij anderen in de
jaren daarna (4, met name grotere
instellingen). Het betreft hier ID-banen
(WIW/WSW), tijdelijke contracten en
banen die verdwijnen (FPU/pensioen,
natuurlijk verloop) en niet verder
worden ingevuld. Het aantal fte dat
verdwijnt, blijf beperkt tot zo'n 5-10%
van de totale bezetting (gemiddeld 1,8
fte). In absolute fte's zullen de 26
respondenten in totaal zo'n 48 fte
verliezen. De functies die verdwijnen,
raken vooral de niet-kerntaken, zoals
educatie en communicatie.
Het niet invullen van vacatures leidt bij
ons toch wel tot een dramatische
conclusie: archiefdiensten overleven ten
koste van toekomstige archivarissen.
Als in elk archief een vacature niet
wordt opgevuld, is dat een volledige
generatie archiefstudenten.
Wat huisvesting betreft zijn er niet veel
mogelijkheden, maar bijvoorbeeld de
aanwas van archieven kan worden
ondergebracht bij andere archiefdiensten
die depotruimte over hebben. Dat mes
snijdt aan twee kanten: het onderbrengen
van het archief is goedkoper dan nieuwe
depotruimte realiseren, en de verhurende
partij heeft extra inkomsten.
Kansen?
de regeling is bepalend voor de ernst
van de zaak. Het niet toekennen van de
trend (salarisverhoging en dergelijke) is
zo'n beetje de meest bescheiden
variant, maar overal wordt hoe dan ook
bezuinigd.
Van de archiefdiensten die we spraken,
hebben slechts twee grote gemeentelijke
archiefdiensten als gevolg van bijzondere
lokale omstandigheden te maken met
bezuinigingen die de 10% ruimschoots
overstijgen. De grootste bezuinigingen
lijken voornamelijk bij gemeentelijke
diensten te moeten worden doorgevoerd.
In het artikel van een jaar geleden
hadden de RHC's een korting op de
rijksbijdrage in het verschiet van 25%,
omdat het Rijk niet langer wilde
bijdragen. De provincies moesten maar
opdraaien voor de RHC's (decentralisatie)
en de bijbehorende kosten, maar die
hadden daar op voorhand natuurlijk
geen zin in. De verwachte korting was
dan ook niet minder dan desastreus.
Onderhandelingen hebben er uit
eindelijk toe geleid dat de korting van
tafel ging: de bijdrage van het Rijk was
5 miljoen en zou 5 miljoen blijven.
Tijdens deze onderhandelingen heeft
het Nationaal Archief echter bedongen
dat ook zij recht krijgt op een deel, om
tegemoet te komen aan de kosten voor
de archieven van het voormalige
rijksarchief van Zuid-Holland.
De 'bezuiniging' van 2,75% die RHC's
nu moeten doorvoeren, is dus geen
bezuiniging door het Rijk op het archief
wezen, maar een nieuwe verdeling van
dezelfde middelen.
De bezuinigingssoep werd toch niet zo
heet gegeten als opgediend. Bij de RHC's
resteert nu nog een bezuiniging van in
de meeste gevallen nog geen 3%. Bij de
gemeentelijke instellingen was en is het
beeld wisselender, maar in de meeste
gevallen schommelen de bezuinigingen
zoals gezegd tussen de 3% en 10%.
Bezuinigingen: bedreiging of kans? (foto part. coll.).
Uiteraard ziet 'men' kansen. Samen
werking, schaalvergroting, depotverhuur,
delen van faciliteiten en dergelijke
worden vaak genoemd. Verhoging van
inkomsten, bijvoorbeeld door
crowdfunding, een stichting 'vrienden'
en/of sponsoring, worden als bijkomstige
voordelen gezien maar niet als
structurele oplossing. Verhoging van
inkomsten uit de verkoop van kopieën/
reproducties (scanning on demand
enzovoorts) wordt evenmin als dé
oplossing voor de bezuinigingen
gepresenteerd. Over fondsenwerving/
derde geldstroom wordt verschillend
gedacht, want: het is altijd tijdelijk geld
en er staat steeds een prestatie tegen
over. Dus je krijgt meer geld maar je
moet meteen ook meer doen. Het is
een goede manier om nieuwe ambities
te realiseren, niet om te bezuinigen.
Verschuivingen zijn er van fysieke naar
digitale dienstverlening. Medewerkers
zullen bereid moeten zijn om bij te
springen in werk dat nieuw voor ze is,
omdat bijvoorbeeld een collega niet
wordt vervangen. Ze zullen dan wel
moeten worden bijgeschoold. Jammer
dat het bij dit alles moeilijker wordt
om nieuw bloed in de organisatie te
betrekken.
René Spork redacteur Archievenblad en
projectleider bij het Gemeentearchief
Rotterdam.
Ivo Zandhuis redacteur Archievenblad
en zelfstandig adviseur/projectleider
(www.zandhuis.nl).
14 2012 nummer 1
