Ontsluiting, vernietiging
en serendipiteit
Over de rol van archieven en archiefbeheerders
in historisch onderzoek
Archieven fungeren als grondstof voor nieuwe verhalen over het verleden, zoals voor mijn proefschrift
over bevolking en arbeid, of mijn familiegeschiedenis. Zij kunnen ook gebruikt worden als brandstof
voor het actuele debat en het legitimeren van het denken en handelen van nu. Daarnaast fungeren
zij als toetssteen van al die verhalen over het verleden: archiefonderzoek kan immers leiden tot
herziening van een verhaal. Archiefbeheerders nemen een sleutelpositie in. Zij fungeren als een
soort lenders of last resort, als centrale banken die in principe de beschikbaarheid en kwaliteit van
historische informatie in een samenleving bepalen. Het verwerven en ontsluiten van nieuwe archieven
kan tot aardverschuivingen leiden in historische inzichten. In deze bijdrage wil ik de betekenis van
archieven en archiefbeheerders in mijn wetenschappelijk onderzoek graag laten zien.1
Magische ontsluiting:
de inventaris
Paul M.M. Klep I
Zoals een goede lender of last resort
betaamt, zal de archiefbeheerder
instrumenten aanmaken om de bouw,
kwaliteit en kwaliteitscontrole van
historische verhalen te optimaliseren. De
archiefinventaris is daarbij een klassiek
en nog altijd onmisbaar instrument.
Het sterke punt van een goede archief
inventaris is dat deze volgens een
voorspelbare, grondig uitgewerkte
systematiek is opgezet. Die systematiek
is vaak gebaseerd op de fysieke infor
matiestructuur die een archiefvormer
heeft nagelaten. Die plaatste immers
de notulen, correspondentie en financiële
administratie op een chronologische
manier bij elkaar en liet daarna een reeks
thematische dossiers en losse stukken
volgen. De klassieke inventaris
Foto: Jeroen Trispel.
structureert deze nalatenschap op een
heldere manier door de thematische
dossiers in een vooraf bepaalde
volgorde te plaatsen.
Een belangrijk nadeel dat ik tijdens mijn
onderzoek ontdekte, was dat in algemene
series een veelheid van thematische
informatie verborgen zit die in de
inventaris niet nader wordt beschreven.
Een 'serie dossiers' of beter nog, een
'los stuk', is in de beschrijving van een
klassieke archiefinventaris aanzienlijk
beter af dan een document dat schuil
gaat in algemene series. Personen,
beschrijvingen, prijzen, lonen en
gebeurtenissen kunnen verscholen
zitten in algemene reeksen met
besluiten, notulen, correspondentie,
verslagen en financiële, fiscale en
bevolkingsadministratie. Het is een
nummer 10 2010 33
