Keerpunt
Focus op samenwerking
Kinderen bezoeken Het Utrechts Archief (foto Het Utrechts Archief).
aan educatie dan een paar jaar geleden.
Dit heeft te maken met een toene
mende vraag vanuit het onderwijs en
een toenemende naamsbekendheid van
het HCL als erfgoedinstelling. Mijn uren
zijn uitgebreid van 18 naar 24 uur per
week en ik maak sinds een aantal jaren
structureel gebruik van een club van vijf
vrijwilligers die mij, na een trainings
traject, assisteren bij het begeleiden van
onderwijsgroepen."
Hoe is de situatie in de provincie Utrecht?
Het beeld is niet voor elke dienst
hetzelfde, maar een rondje langs
de diverse archiefdiensten en de
ondersteunde dienst Landschap
Erfgoed Utrecht (LEU) leidt door de
bank genomen tot de conclusie dat er
anno 2011 in het midden van het land
meer scholieren de archieven weten te
vinden dan ooit, maar dat voor veel
archieven het keerpunt alweer bereikt
lijkt te zijn.
Voor Archief Eemland, RHC Vecht en
Venen, RHC Zuidoost Utrecht en RHC
Rijnstreek en Lopikerwaard (deels
ook Zuid-Holland) geldt dat zij relatief
recent (twee tot vijf jaar geleden)
opgerichte samenwerkingsverbanden
zijn, waarbij op het moment van
oprichting het publieksbereik en de
educatie hoog in het vaandel stonden.
Door versnippering en kleinschaligheid
kon daar in de jaren daarvoor weinig
aandacht aan worden besteed. Dit
nieuwe elan resulteerde meestal ook in
de aanstelling van een medewerker
educatie. Ontwikkeling van lesmateriaal
gebeurde vervolgens voor een klein
deel door deze medewerkers zelf, maar
voor het grootste gedeelte hebben de
RHC's gebruikt gemaakt van de diensten
van LEU. Een veelgebruikt concept is een
bronnenpakket voor derdeklassers van
het voortgezet onderwijs over de
Tweede Wereldoorlog, waarbij leerlingen
meerdere erfgoedinstellingen bezoeken,
waaronder het archief.
Ook Gemeentearchief Zeist werkt met
dit concept, al sinds 2001. Het Utrechts
Archief neemt een wat aparte positie
in, niet alleen omdat het de grootste is,
maar ook omdat het als RHC al sinds
1998 bestaat en sinds die tijd over een
medewerker educatie beschikt. De
dienst heeft zijn onderwijsprogramma's
in eigen beheer ontwikkeld. Sinds 2008
heeft Het Utrechts Archief in eerste
instantie op het onderwijs gerichte
multimedia-experience over de Utrechtse
geschiedenis in de binnenstad. Bij veel
RHC's bestaat de vrees dat de zware
bezuinigingen die LEU treffen, tot gevolg
zullen hebben dat de educatieve
programma's moeten inkrimpen of
vercommercialiseren. De RHC's zien geen
middelen om in dat geval zelf
programma's te ontwikkelen of in te
kopen. Navraag bij LEU wijst uit dat dit
jaar juist de educatietaak nog is gespaard.
In 2012-2015 zullen er verschuivingen in
subsidiestromen komen, maar het staat
niet bij voorbaat vast dat die in het
nadeel van erfgoededucatie zullen
uitvallen.
Een andere bedreiging zijn de
bezuinigingen en taakverschuivingen bij
de diensten zelf. Bij RHC Rijnstreek en
Lopikerwaard en Archief Eemland
werden die in 2011 al gevoeld.
Bijvoorbeeld bij RHC Rijnstreek moet
men terug naar de basis, de wettelijke
taken, en is het zwaartepunt verschoven
van dienstverlening naar inspectie. Bij
Het Utrechts Archief en Gemeente
archief Zeist is men tot op heden positief
gestemd. Beide diensten hebben te
maken met een relatief cultuur-
vriendelijke gemeente en kenden in
de afgelopen jaren geen grote
reorganisaties.
Louisa Balk, namens het
Gemeentearchief Rotterdam: "Bij ons
werkt één 'accountmanager' educatie.
Deze functie is bedoeld om onderwijs
groepen van 8-28 jaar te faciliteren,
zoveel mogelijk door samen te werken
met partijen in de stad zoals musea en
onderwijsinstellingen (van basis
onderwijs tot en met Erasmus
Universiteit). De universiteit levert
stagiaires die bijvoorbeeld werken aan
een scriptie. Met de Pabo werken we
intensief samen. Hun studenten
gebruiken de digitale historiemeter
(tijdlijn) van Rotterdam
(www.historiemeterrotterdam.nl)
op basisscholen. Weer andere
Pabostudenten ontwikkelen een speur
tocht langs de Brandgrens, de route die
aangeeft tot waar de Rotterdamse
binnenstad is uitgebrand na het bombar
dement van 1940. De voorbereiding van
al deze studenten vindt plaats in het
gemeentearchief. Het Philharmonisch
Orkest Rotterdam geeft aansluitend aan
de speurtocht een muziekvoorstelling.
Zo versterken culturele- en erfgoed
instellingen elkaar. Door deel te nemen
aan het Cultuurtraject van de Stichting
Kunstzinnige Vorming (SKVR), met een
gevarieerd educatief aanbod voor
scholen, verzekert het gemeentearchief
zich van structurele deelname van een
grote hoeveelheid scholieren aan
projecten waarbij het archief betrokken
is of waarvan het archief zelf
initiatiefnemer is. Zichtbaar zijn voor
28 2010 nummer 10
