De archiefervaring van
Mike Kockelkoren
Toen ik het verzoek kreeg om in 600 woorden dé archiefervaring
op papier te zetten, leek me dat een makkelijke klus. Maar hoe
langer ik erover nadacht, des te moeilijker bleek het te worden.
Voor mij bestaat er namelijk niet één ultieme archiefervaring die
alle anderen overschaduwt. Ik heb wél een persoonlijke top drie
die ik graag met jullie wil delen.
Zoals bij zoveel andere zaken heeft ook
'de eerste keer' op archiefgebied bij mij
een enorme indruk achtergelaten. Mijn
kennismaking met het archiefwezen
vond plaats toen ik lang geleden voor
een kandidaatsscriptie stukken moest
inzien van de Hollandse raadspensionaris
Simon van Slingelandt (1727-1736).
Gewapend met een handgeschreven
'bewijs van goed gedrag' van hoogleraar
Boogman, die me bij de scriptie zou
begeleiden, toog ik naar Den Haag.
Aangezien de materiële toestand van het
bewuste archief slecht was, bleek het
briefje van Boogman geen overbodige
luxe: het opende deuren die
waarschijnlijk voor veel anderen gesloten
bleven. Ik mocht plaatsnemen in een
gewijde ruimte, kreeg stoffen
handschoentjes en een potlood voor
eventuele notities aangereikt, en niet
veel later lagen de kwetsbare originele
documenten op tafel. In mijn herinnering
nog altijd een 'magisch moment'.
De geschiedenisstudie had tot dan toe
vooral in het teken gestaan van boeken
en colleges. Dit was de eerste keer dat ik
écht de primaire bronnen in handen had.
Geschiedenis werd plotseling levend en
tastbaar door die broze stukken in die
oude studiezaal in Den Haag!
Onlangs heb ik dit gevoel opnieuw
beleefd. We waren op vakantie aan het
Lago Maggiore en vanwege het
regenachtige weer besloten we ons
geluk te zoeken in een naburige stad.
Tijdens het slenteren door Novara
kwamen we toevallig langs de open
staande deuren van het regionale archief.
Drie wanden waren volgebouwd met
ouderwetse houten stellingen die
op hun beurt volgestouwd waren met
stapels archiefstukken van onbestemde
ouderdom. Kennelijk in een poging om
meer bezoekers naar het archief te
lokken, had men het lumineuze idee
opgepakt om moderne kunstenaars de
opdracht te geven om de Italiaanse
geschiedenis van de laatste 150 jaar
te verbeelden. Er was een looproute
uitgezet langs de originele archieven,
geflankeerd door beeldhouwwerken,
schilderijen en geluid uitbrakende
installaties. Eén eenzame suppoost hield
de boel in de gaten en verbood
bezoekers stukken aan te raken en foto's
te maken. Vanuit het Nederlandse
begrippenkader was het natuurlijk totaal
onverantwoord wat hier gebeurde:
openstaande deuren, nauwelijks toezicht,
bezoekers met ijsjes, geen constante
temperatuur of luchtvochtigheid enzo
voorts. Tóch had het iets stimulerends: de
kunstwerken waren strategisch geplaatst
Mike Kockelkoren bij de juxebox (foto's part. coll.)
bij archiefstukken uit grofweg dezelfde
periode, en illustreerden de geschiedenis
op originele en levendige wijze.
De derde archiefervaring is eigenlijk een
non-ervaring. Sinds 2000 proberen we bij
de gemeente Kerkrade zoveel mogelijk al
onze post te scannen en digitaal te
verwerken. De informatie is opgeslagen
op WORM-schijven (write once, read
many time) in een jukebox. Deze jukebox
is vanwege de leeftijd en de snelle
technologische ontwikkelingen inmiddels
weer aan vervanging toe. Het zorgt bij
mij soms voor nostalgische en melan
cholische momenten. Je realiseert je dat
de archiefwereld nooit meer hetzelfde zal
zijn. De 'romantiek' van de tastbare,
knisperende papieren en perkamenten
archiefstukken die met de hand en met
een krassend pennetje geschreven zijn,
wordt steeds meer een relict uit het
verleden. De toekomst hoort toe aan
digitale informatie die voor het oog
onzichtbaar in nulletjes en eentjes staat
opgeslagen 'ergens' op een server.
Je kunt dit betreuren, maar digitale
informatievoorziening biedt natuurlijk
ook een enorm toekomstperspectief en
een uitdaging voor de archiefwereld.
Zo bezien, is die derde archiefervaring
voor mij tóch de meest waardevolle en
bijzondere!
Mike Kockelkoren clusterleider
Documentaire Informatie Voorziening
gemeentearchivaris Kerkrade.
Regionaal archief in Novara.
nummer 8 201 1 5
