r
En onlangs nog las ik deze:
"Bescherming van persoonsgegevens is
heel erg van belang, maar we moeten
niet honderd jaar terug in de tijd gaan."
Archivarissen lijken zich, blijkens dit
soort van reacties, belemmerd te voelen
in hun werk in een digitale omgeving.
Vertrouwelijke (bedrijfs) informatie? Als
het op de studiezaal is in te zien, moet
het belang van privacy niet worden
overdreven. Digitale beschikbaarstelling?
Moet kunnen...
"Achterhoedegevecht." "Honderd jaar
terug in de tijd." Een zekere
argeloosheid ten aanzien van privacy,
dat is wat ik regelmatig beluister in de
discussie over deze materie. Of
Openbaarheid van
informatie en bescherming
van persoonsgegevens
zijn beide een grondrecht
van de burger in
een democratische
samenleving.
discussie over gevoelige informatie;
bekendheid te geven aan de wijze
waarop in het archief met
vertrouwelijke informatie wordt
omgegaan.16
Wbp (persoonsgegevens) en AW
(eerbiediging van de persoonlijke
levenssfeer). In de omgang met
informatie is de archivaris een even
wichtskunstenaar die zijn houding moet
bepalen tot en recht moet doen aan de
legitieme, maar soms tegenstrijdige
belangen van de archiefvormer of maker
(schepper van het werk), de gebruiker
en het subject. De laatste is het meest
kwetsbaar. Het subject is, eerder dan de
andere partijen, 'onwetend'. Onwetend
van het feit dat hij is opgenomen in het
archiefstuk. De archivaris zou het - naar
mijn opvatting - moeten opnemen voor
de meest kwetsbare partij. Wie anders
dan de archivaris kan de belangen van
het subject verdedigen?
Zorgvuldigheid
persoonsgegevens ter beschikking
worden gesteld aan eenieder,
wereldwijd en onbeperkt in tijd.
De verantwoordelijke [AEMJ: term uit
de Wbp] weet niet aan wie hij zo
persoonsgegevens levert. Het is de
vraag of hij op deze wijze zorgvuldig
handelt. Hij kan zich in ieder geval niet
verschuilen achter een wettelijke plicht
want er bestaat geen wettelijke plicht
om persoonsgegevens via internet
openbaar te maken."
De kern uit bovenstaande passage wil
ik graag herhalen: "Het is mogelijk dat
gegevens of persoonsgegevens
uiteindelijk respectievelijk persoons
gegevens of bijzondere persoons
gegevens zijn door het gebruik dat
ervan wordt gemaakt." Waar het CBP op
doelt, is wat ik zou dat willen noemen:
het stapelen van informatie online. In
een korte tijdspanne zijn zeer diverse
online bronnen te raadplegen. Door
verschillende bronnen te combineren,
verkrijgt informatie over personen een
onvoorziene inhoud. Dat kan er zo
uitzien:18 "Ik zocht voor een vriend van
mij een stukje stamboom. Via de
openbaar toegankelijke gezinskaarten
van Den Haag 1913-1939 en de scans
van de kranten uit de jaren '20 rond
plaats X, had ik binnen een uur een
onwettig kind, een jonggestorven zusje
(altijd doodgezwegen), een echt
scheiding en waarschijnlijk opname in
een krankzinnigengesticht op een rijtje.
Dat betrof allemaal informatie over de
inmiddels overleden ouders van de
vader van die vriend, oftewel zijn
grootouders, die hij goed gekend heeft.
Het enige onder de Wbp vallende
gegeven in dit onderzoek was de
geboortedatum van de vader (1926)
en de verder irrelevante vermelding van
de godsdienst."
Zorgvuldig handelen conform de
relevante wetgeving houdt onder meer
in dat bekend is aan wie gegevens over
nog levende personen worden verstrekt.
Internet voldoet niet aan deze voor
waarde. Onderzoek moet uitwijzen of
door verplichte registratie, dat dient als
slot op een digitale toegangspoort tot
archieven, de beveiliging van online
bronnen met persoonsgegevens
voldoende is gewaarborgd. Het zijn de
archivarissen zelf die daar toezicht op
dienen te houden. Het CBP komt aan dit
soort vraagstukken niet toe.
misschien is het eerder luchtigheid, of
vermeende vooruit-strevendheid? Zoiets
als: ach collega's, waarom doen we zo
moeilijk? Privacy is belangrijk, welzeker,
niemand zal dat ontkennen, maar de
archiefdienst wil toch vooral bevorderen
dat de onderzoeker op afstand online
kan werken.
Deze voorstelling van (de rol van) de
archivaris - een vette knipoog naar de
gebruiker - deel ik niet. Ik ben van
mening dat het een plicht van de
archivaris is om het vertrouwen van
de burger in zijn handelen, niet te
beschamen. Openbaarheid van infor
matie en bescherming van persoons
gegevens zijn beide een grondrecht van
de burger in een democratische samen
leving. De archivaris dient zorgvuldig
te opereren in de spanningsrelatie die
er tussen deze rechten bestaat.
De archivaris streeft openbaarheid na,
bevordert de toegankelijkheid van
informatie voor de onderzoeker en dient
tegelijk te voorkomen dat inbreuk wordt
gemaakt op de privacy door:
zowel de openbaarheid als de privacy
te respecteren en te handelen binnen
de grenzen van relevante wetgeving;
inzicht in en begrip te hebben voor
standpunten in de maatschappelijke
In diverse notities en publicaties heeft
het CBP uiteengezet waar rekening mee
gehouden dient te worden zodra infor
matie online komt. Die regels gelden,
uiteraard, ook voor archivarissen.17
Openbaarheid in de studiezaal is niet
identiek aan openbaarheid online. Elke
verwerking van persoonsgegevens, ook
de publicatie van persoonsgegevens op
internet, dient gebaseerd te zijn op een
of meer van de grondslagen die in artikel
8 van de Wbp worden beschreven.
Iedereen kan toch begrijpen dat door
publicatie op internet het verspreidings
gebied van de informatie enorm wordt
vergroot. De gegevens zijn wereldwijd
beschikbaar, voor iedereen die daarin is
geïnteresseerd. Zorgvuldigheid is dan
ook geboden.
Zorgvuldigheid houdt in dat persoons
gegevens alleen worden verwerkt
indien en voor zover noodzakelijk. "Het
is mogelijk dat in archieven niet alleen
persoonsgegevens voorkomen maar ook
bijzondere persoonsgegevens. Van
belang is te beseffen dat het mogelijk is
dat gegevens of persoonsgegevens
uiteindelijk respectievelijk persoons
gegevens of bijzondere persoons
gegevens zijn door (de context van) het
gebruik dat ervan wordt gemaakt.
Dit heeft consequenties voor de
mogelijkheden van verwerking.
Het bijzondere aan een onbelemmerde
verstrekking via internet is dat
nummer 8 2011 17
