V
V
De juridische werkelijkheid
van de archivaris gaat
op een aantal terreinen
drastisch veranderen.
bescherming van intellectueel
eigendom, de persoonlijke levenssfeer
en openbaarheid van bestuur. Dit
kruispunt levert explosieve mengsels op
waarvan de portee nog niet is door
gedrongen tot de archivarissen, zo
waarschuwde Noordam. De juridische
werkelijkheid van de archivaris gaat op
een aantal terreinen drastisch
veranderen en Noordam lichtte dat om
te beginnen uitvoerig toe voor de
omgang met auteursrecht en de
auteursrechtelijke beschermde werken
die zich onder de archiefbescheiden
bevinden. Ook bij overheidsarchieven
gaat het in veel gevallen om informatie
die de overheid van derden heeft
verkregen en waarvan het auteursrecht
bij die derden berust.
En wat niet mocht, gebeurde toch. Begin
2005 verscheen het volgende bericht op
het Archiefforum: "Als eerste gemeente
in Nederland heeft Nijmegen het
volledige bouwarchief op internet
gezet."11 Het ging om 54.000 dossiers.
Het eerste protest dat klonk na het
bekend worden van het online bouw-
archief, betrof de persoonsgegevens
(naam, adres, telefoonnummer,
handtekening) die hiermee openbaar
waren gemaakt en niet de auteurs
rechten waar Noordam in 2000 op had
gewezen.
bouwvergunning heeft verleend deze
inzien in verband met de mogelijkheid
van het aantekenen van bezwaar. Bij het
kopen van een huis is het van belang te
kunnen nagaan of een verbouwing wel
of niet op basis van een vergunning is
uitgevoerd. Het openbaar belang weegt
hier zwaarder dan het belang van de
bescherming van de persoonlijke
levenssfeer" (1 maart 2005).
Dat was de mening van deze archivaris.
Het College Bescherming Persoons
gegevens (CBP) deelde die mening
echter niet en kwam in december 2005
met een reactie het Digitaal
Bouwarchief van de Gemeente
Nijmegen inmiddels zo is aangepast dat
het voldoet aan de eisen bescherming
persoonsgegevens".12
Prompt daarop - naar aanleiding van
deze CBP-reactie in december 2005 -
schreef een andere forumbezoeker-
archivaris: "Ik weet niet wat het is, maar
ik kan maar niet de vreugde voelen die
deze uitspraak teweeg zou moeten
brengen. Wat is hier nu uiteindelijk mee
bereikt? Dat elke archiefinstelling
honderdduizend keer moet nadenken
voordat ze recente of semirecente
informatie, die op papier schijnbaar
volledig openbaar is, digitaal
beschikbaar stellen, omdat hier en daar
de privacy [van banken in dit geval, zo
lijkt het] in het geding kan zijn?"
De discussie richtte zich dus op
openbaarheid versus bescherming van
de persoonlijke levenssfeer, iets wat
Noordam in zijn artikel bij dit voorbeeld
over bouwdossiers niet had genoemd.
Archivarissen bepleitten in hun reacties
openbaarheid met een nogal
onschuldige blik. De risico's bleven
buiten beeld: de mogelijkheid van
misbruik van persoonsgegevens en
identiteitsfraude. Een meer uitgebreide
reactie van het CBP, verschenen in 2008,
bracht dit laatste uitdrukkelijk naar
voren. CBP oordeelde dat een en ander
onrechtmatig was: "De Gemeente
Nijmegen plaatste aanvragen voor
bouwvergunningen integraal op
internet. Deze werkwijze kan leiden tot
misbruik van persoonsgegevens en
identiteitsfraude."13 En Nijmegen ging
prompt daarna werken met een nieuw
formulier om zo te voorkomen dat een
deel van de gegevens ooit openbaar zou
worden gemaakt. In het bijzonder
gevoelige gegevens zoals het Burger
Service Nummer (BSN) en de
Geheime registers
Sommige bij wet ingestelde registers
- die van belang zijn om een goed
functioneren van de overheid
mogelijk te maken - zijn geheim.
Bijvoorbeeld: het bevolkingsregister,
het politieregister.
handtekening van de aanvrager. Zonder
ondubbelzinnige toestemming van de
aanvrager komen er helemaal geen
gegevens op internet.
Alsof er niets was voorgevallen en er
geen CBP-richtlijnen bestaan, ging vijf
jaar later de Gemeente Groningen in de
fout met online bouwdossiers uit de
periode 1987-2005. Archiefforum
meldde in april 2010 - onder de kop dat
de gemeente Groningen "lak heeft aan
privacy van haar bewoners" - dat
ambtenaren van de gemeente
Groningen je zo helpen met het zoeken
én vinden van telefoonnummers,
e-mailadressen et cetera van de
bewoners.14 Opnieuw ontstond er
commotie - op het forum en in tal van
bladen en blogs - en een paar dagen
later zette Groningen de dossiers offline.
"Moet kunnen"15
Met name de beperkingen die door
archivarissen worden gevoeld om online
te werken, om materiaal te presenteren,
duiken telkens op in de discussies op
internet. "De digitale werkelijkheid biedt
mogelijkheden die voorheen
ondenkbaar waren. Niet alles is een
zegen, ook deze ongebreidelde
mogelijkheden niet. Het geval van de
bouwvergunning in Nijmegen is
natuurlijk absurd. Rechter of geen
rechter, het is belachelijk dat je wel in
een studiezaal of gemeentehuis alles
mag inzien en online niet. Voor mijn
gevoel zijn het achterhoedegevechten
van een systeem dat ten dode is
opgeschreven. Iedereen heeft het recht
om de eigen privacy te beschermen.
Daar bestaat geen misverstand over."
Een zekere argeloosheid
ten aanzien van privacy,
dat is wat ik regelmatig
beluister in de discussie
over deze materie.
In een apart kader - met middenin, vet
gedrukt, de woorden "het mag niet" -
belichtte hij het fictieve voorbeeld van
de digitalisering van de complete serie
bouwvergunningen (inclusief bouw
tekeningen) door een gemeente. Niet
alleen overtreedt de gemeente hier de
auteursrechten van de maker van de
bouwtekening (geldend tot 70 jaar na
de dood van de maker), zo schrijft
Noordam, de digitale opslag is een niet
geoorloofde vorm van nieuwe
verveelvoudiging (niet te vergelijken
met een kopie op de studiezaal). Het
mag niet.
Een reactie van een andere forum
bezoeker-archivaris ging daar tegenin:
"Bouwvergunningen zijn openbaar.
Iedereen kan bij de gemeente die een
16 2011 nummer 8
