De archiefervaring van
Bob Kernkamp
kA
Naast mijn dagelijkse werk in het Gemeentearchief Wageningen
kom ik met enige regelmaat bij andere archiefinstellingen om
naar voorouders te speuren. Mijn boeiendste voorvader is Heinrich
Bürger, die rond 1830 op Deshima verbleef, een eilandje voor
de kust van Nagasaki waar een Nederlandse handelspost was
gevestigd. Bürger kwam daar in 1825 als wetenschappelijk
assistent van dr. Von Siebold. Van 1828 tot 1835 was hij diens
opvolger voor het 'natuurwetenschappelijk onderzoek' te Japan.
Vanwege zijn werk daar bestaat er tot op de dag van vandaag
belangstelling voor Bürger in met name Nederland en Japan.
Japanse tekening waarop v.l.n.r. Ph.F. von Siebold, J. W. de Sturler
(opperhoofd van Deshima), en H. Bürger, tijdens de hofreis naar
Edo in 1826.
Mijn onderzoek naar de familie Bürger
startte in 1989, het jaar dat ik aan
de Rijks Archiefschool begon. Mijn
wekelijkse bezoeken aan Den Haag
waren meteen een mooie gelegenheid
om in het (toen nog) ARA onderzoek
te kunnen doen in de archieven. Bürger
bleek uit het Duitse Hamelen te komen.
Maar over zijn jeugd was niets bekend,
ook niet bij onderzoekers die eerder al
studie van Bürger hadden gemaakt.
In 1833 ontwierp Bürger een weg tussen
Padang en het Sumatraanse binnenland,
een vurige wens van de gouverneur-
generaal van dat moment. Die was zo blij
met de weg dat hij Bürger voordroeg
voor de ridderorde van de Nederlandse
Leeuw. Voorwaarde was wel dat duidelijk
werd hoe Bürger zich had gedragen vóór
hij naar Nederlands-Indië en Japan
kwam. Men deed daarom navraag
bij de Duitse regering in Hannover. De bij
de onderscheiding behorende stukken
zouden dus meer kunnen vertellen over
Bürgers jeugd. Met mijn op de RAS vers
verkregen kennis over het verbaalstelsel
dook ik in het archief van het Ministerie
van Koloniën. Maar helaas: de gezochte
stukken bleken niet in het dossier te
zitten waar ze, volgens dat verbaalstelsel,
hadden moeten zitten. Ik liet mij echter
niet uit het veld slaan en zocht verder,
met als beloning dat ik op 31 augustus
1990 de langverbeide stukken vond,
waaronder een uitgebreide beschrijving
van Bürgers jeugd in de bloemrijke
schrijfstijl van zijn zwager dr. Adolph
Dessa. Naar deze informatie was men al
jaren op zoek, en ik had het gevonden!
Bürgers vader bleek een gefailleerd
koopman te zijn geweest. Na het
faillissement kon Heinrich zijn opvolging
voortzetten dankzij gratis lessen van
docenten die de kennelijk veel
belovende jongeling hogerop wilden
brengen. Na zijn schoolopleiding kwam
Heinrich in de leer bij de instrumenten
maker Apel in Göttingen, waar hij
vervolgens ook colleges aan de
universiteit liep. Toen hij genoeg had
geleerd, vertrok Bürger naar Nederlands-
Indië omdat hij daar een betere
toekomst verwachtte dan in Duitsland.
En bovendien, zo schreef zwager Adolph
Dessa in 1834, "hatte einen andere
höchst ernstigen EinfluB auf seine
Handlungen die Lage der Seinigen.
Die stillen unverschuldeten Leiden der
geliebten Mutter und Schwestern
verwundeten sein Herz tief und nichts
war ein machtiger Hebel aller seine
Krafte, als der Gedenke und das
Bestreben, die Stütze seiner Familie zu
werden." Het verbaast dan ook niet dat
Heinrich elke maand geld naar zijn
moeder stuurde. Het stadsbestuur van
Hamelen schreef in 1834 over
"betrachtlichen Unterstützungen, die er
seiner bisher in tiefer Armuth lebenden
Mutter und Geschwistern regelmaBig
zuflieBen laBt, und es ist wahrlich
rührend zu lesen, mit welchen kindlich
dankbaren Briefen er jederzeit solche
Geschenke begleitet, woraus klar
hervorgeht daB er ein sehr guter
Mensch und dankbarer Sohn seijn muB."
Over Bürger heb ik inmiddels meerdere
lezingen gegeven in zowel Nederland
als Duitsland, en mogelijk in oktober van
dit jaar in Japan. Het moge duidelijk zijn
dat de vondst van dit dossier voor mij
dé archiefervaring was!
Bob Kernkamp gemeentearchivaris van
Wageningen en eindredacteur van
De Nederlandsche Leeuw.
nummer 7 201 1 5
