Diversiteit aan bronnen
chronologisch overzicht, hij laat in een
oogopslag zien van welke tijden er veel
materiaal voor handen was en van
welke periode het materiaal schaars
was. Verder zijn er datavisualisaties -
ontworpen door bureau LUST -
toegevoegd. Deze zijn gebaseerd op
historische statistiek van het gebied en
bieden op een overzichtelijke en
aantrekkelijke manier inzicht in zaken
zoals religie, inwonersaantallen en
de veestapel. De visualisatie van het
materiaal in de database biedt de
gebruiker in een oogopslag dus al
handvatten om de geschiedenis te
doorgronden. Momenteel wordt
de database ingezet in academisch
ontwerponderwijs, als hulpmiddel bij
het combineren van cultuurhistorische
kennis en een actuele ontwerpopgave.
Beeldbanken en de gebruiker
10 overwegingen bij het
ontwikkelen van toegankelijke
beeldbanken
de reconstructie van het platteland in
de getroffen gebieden. Deze reconstructie
bevatte onder meer een plan voor het
fysiek herstructureren van het landschap
van de gebieden met intensieve
varkenshouderij. Dit had als direct
gevolg dat het landschap rigoureus op
de schop ging.
De Zandstadwebsite is opgezet rondom
de reconstructieopgave en bevat bijna
drieduizend jaar aan historische kennis
- kennis als een geordende en gestruc
tureerde presentatie van historische
bronnen en informatie. De interactieve
database is toegespitst op de wensen
van planners, ontwerpers en studenten
van ontwerpopleidingen, om als
hulpmiddel te dienen bij het oplossen
van het ontwerpvraagstuk met behulp
van geschiedenis.
De keuze om een database in te richten
met historische kennis die vooraf door
onderzoekers was verzameld en
geordend, had twee redenen. De eerste
reden is dat de bronnen die nodig waren
om de biografie van het Brabantse
gebied te vertellen niet in een enkel
archief aanwezig waren. De tweede
reden is dat een dergelijk historisch
onderzoek veel tijd in beslag neemt
vanwege de grote hoeveelheid bronnen
die gelokaliseerd en vervolgens
verwerkt moesten worden tot een
begrijpelijk en overzichtelijk geheel.
Door kennis te verzamelen op één plek
konden ontwerpers efficiënt werken,
omdat zij niet zelf op jacht hoefden te
gaan naar relevante bronnen bij de vele
Brabantse archiefinstellingen. Bovendien
is er materiaal aan toegevoegd, zoals
kennis uit publicaties en historische
statistieken. De vorm waarin de kennis
werd aangeboden was specifiek
toegespitst op het overzichtelijk
vertellen van het Brabantse verhaal en
moest speciaal voor dit project ontworpen
worden.
In de Zandstaddatabase is een grote
diversiteit aan bronnen te vinden, die
zijn geclassificeerd op basis van het UDC.
Het resultaat is een geheel van samen
gebalde kennis dat benaderbaar is
vanuit twaalf verschillende contexten
die ieder een eigen interface hebben.
Zo is er een tijdlijn waarop elke
toegevoegde bijdrage verschijnt als een
verticale gekleurde lijn op de tijdschaal.
De tijdlijn biedt meer dan alleen een
Datavisualisatie van de veestapel te Noord-Brabant
in 1895, 1910, 1930, 1950 en 1957 (bijdrage door
Jeroen Barendse, www.zandstad.nl).
De systemen waarmee beeldbanken
worden opgebouwd, worden steeds
sneller en complexer, maar de afstand
tussen een geavanceerd zoeksysteem
en de behoefte van de gebruiker lijkt
minder snel te veranderen. De vaar
digheden van de gebruiker op technisch
vlak, inhoudelijke kennis over het
doorzoekbare materiaal en kennis om
het materiaal te kunnen interpreteren,
zijn niet altijd afdoende om overweg
te kunnen met deze beeldbanken.
Zonder gebruiker is een zoeksysteem
zinloos. De Zandstadwebsite is
ontwikkeld vanuit de behoefte van de
gebruiker. Het was de opzet van het
Zandstadproject om relevante
onderdelen uit collecties in een
bepaalde context te plaatsen en
daarmee geschikt te maken om te
fungeren als onderdeel binnen het
ontwerpproces. Archiefinstellingen
richten zich vaak op het ontsluiten van
het geheel van de beeldcollectie met
een minieme beschrijving, in plaats van
het digitaal aanbieden van een selectie
met uitgebreide contextinformatie.
De beelden zijn vaak al voorzien van
metadata, maar door veranderende
standaarden in de loop der jaren is deze
metadatering niet volledig of
consequent toegevoegd. Het bekende
adagium 'input is output' is hier van
toepassing, waardoor de beschrijvingen
vaak een kwaliteitsslag moeten krijgen
voordat de zoekresultaten op niveau
zijn.
Naast de mogelijkheid van het door
zoeken van bronnen is ook de beschik
baarheid van materiaal van een goede
kwaliteit van groot belang. Zo zijn de
beeldbronnen in de Zandstaddatabase
samengebracht vanuit verschillende
archiefinstellingen. Omdat er voor 'hires'
materiaal altijd een vergoeding werd
gevraagd, is om de kosten te drukken
het merendeel van de beelden in de
database helaas enkel beschikbaar in
'lowres' formaat.
In de casus wordt het archiefmateriaal
aangereikt binnen een leeromgeving.
De casus van de Zandstadwebsite heeft
duidelijk gemaakt dat de gebruiker
gebaat is bij een duidelijk omlijnde
dataset met contextinformatie, tools om
de data te kunnen interpreteren en
uitgebreide beschrijvingen.
1. Begin bij de basis en zorg voor een
goede metadatering, zodat de
gebruiker kan zoeken op periode,
onderwerp, vervaardiger, locatie en
inventaris. Gebruik trefwoorden
consequent door gebruik te maken
van thesauri en trefwoordenlijsten
bij het beschrijven van het archief
materiaal.
2. Voeg handige functionaliteiten
toe aan de zoekinterface. Kan de
zoekfunctie van de database
de hoeveelheid bronnen aan bij
zoekopdrachten? Is er een mogelijk
heid tot het verkleinen van de
zoekvraag? Bestaat de mogelijkheid
tot het sorteren van de resultaten?
3. Bied verschillende ingangen aan op
24
2011 nummer 7
