KVAN
Nieuws
SNAAI Lab
De Verkade-
collectie. Een
archief in het
Zaans Museum?
SNAAI geeft actueel onderzoek
de volle aandacht. Student Archief
wetenschap UvA en conservator
Zaans Museum Ellen van Veen
onderzoekt in het kader van haar
duale periode in hoeverre archief-
wetenschappelijke uitgangs-punten
bruikbaar zijn bij het beheer van
de Verkade-collectie. Deze bedrijfs-
collectie is over meerdere instellingen
verspreid, waaronder het Zaans
Museum en het Zaans Archief.
Registratie
Verschillende visies
Context
Noten
Ellen van Veen
Op woensdag 11 maart 2009 opende
Koningin Beatrix het Verkade Paviljoen
bij het Zaans Museum. Dit leverde niet
alleen de aandacht van Hare Majesteit
en de landelijke pers op, maar ook een
verdubbeling van het aantal bezoekers.
Dit artikel gaat over de verwerving van
deze collectie door het Zaans Museum
en de vraag of de Verkadecollectie als
ensemble niet eigenlijk een archief is.
In 1990 werd de in 1886 door Ericus
Gerhardus Verkade opgerichte Verkade-
fabriek overgenomen door United Biscuits.
Het vastleggen van de eigen geschiedenis
was bij het familiebedrijf Verkade
onderdeel van de bedrijfscultuur, waardoor
Tekening Marie van Voiienhoven (www.daiiydrawing.ni).
er een omvangrijke collectie van archieven,
documentatie en realia bewaard was
gebleven. Na de overname werd door oud
medewerkers de Stichting Behoud
Cultureel Erfgoed Verkade (SBCEV)
opgericht, met als uitgangspositie dat "de
Verkadecollectie een onlosmakelijk geheel
vormt" en dat "de Verkadecollectie wordt
ondergebracht in een fabriekmuseum-
concept".1 De eerste daad van de stichting
was het terugkopen van de Verkade
bedrijfscollectie van United Biscuits.
De registratie en ontsluiting van
de collectie is door de SBCEV gedaan op
stuksniveau en bedoeld om de collectie
gereed te maken voor een museale
presentatie. Het doel was niet het
toegankelijk maken van de totale collectie
voor het publiek of het vastleggen van
de contextuele informatie. Voor het maken
van een tentoonstelling konden
de objecten worden herschikt naar presen
tabele verhalen.
De stukken zijn geselecteerd op
de presenteerbaarheid, de documentatie-
waarde en de mogelijkheid om onderzoek
te doen naar het presenteren van objecten.
Er zijn 17.774 objecten op stuksniveau
geregistreerd, verdeeld over acht
deelcollecties. De deelcollecties zijn globaal
gebaseerd op onderwerpen die in de
collectie aanwezig zijn. Het resterende deel
is, indien van papier, overgedragen aan het
Gemeentearchief Zaanstad en anders
vervreemd, verkocht of vernietigd.2
Vanuit de museale visie van het SBCEV is
deze verdeling goed te begrijpen. Het deel
dat als archief overgedragen is bestaat uit
de bedrijfsadministratie en omvat
74 meter. Daarnaast kon door het verkopen
en vervreemden van delen van
de collectie die niet in de beoogde
presentatie zouden komen de benodigde
depotruimte beperkt blijven.
Vanuit de visie van mogelijke gebruikers
van de collectie is de verdeling minder
goed te verdedigen. Door de collectie
te beschouwen vanuit het oogpunt van
presenteerbaarheid is de oorspronkelijke
orde verstoord. Door de collectie onder
te verdelen in deelcollecties is de context
waarin de objecten zijn ontstaan en
hebben gefunctioneerd, grotendeels
verloren gegaan. Om in archieftermen
te spreken is het beginsel van respect
de fonds niet toegepast.
Voor het begrip van een bedrijfscollectie en
de context waarin de collectie is ontstaan,
kan het geen kwaad de collectie als een
archief te beschouwen. Museale registratie
is enkel bedoeld voor het beheer en
behoud van objecten. Door de collectie op
te nemen in een toegangenapparaat dat
gebaseerd is op de structuur binnen de
collectie, is de context en de samenhang
tussen de verschillende objecten beter te
garanderen. Het is zaak dit vast te leggen
nu veel van de context van de collectie zich
nog in de herinnering van de gebruikers
en beheerders bevindt.
1 Saar Francken, Collectieplan
Verkadecollectie (SBCEV: Zaandam 2005) 3.
2 De enige uitzondering op deze
presentatieregel was de collectie films,
die in zijn geheel als fysiek bestand is
overgedragen aan Beeld en Geluid in
Hilversum.
Ellen van Veen student Archiefwetenschap
en conservator bij het Zaans Museum. I
^ai
nummer 6 2011 39
