Uitgelezen
Bavianen en
Slijkgeuzen
KERK EN KERKVOLK IN DE TIJD VAN
MAülUTS EN OLÜENBARNEVELT
De eerste druk van dit boek verscheen
in 1974 en qua tekst is deze vierde druk
geen echte herziening. Het boek is wel
heel anders geworden door de vele
afbeeldingen die nu zijn toegevoegd.
Van Deursen heeft daarvoor zijn
vakgenoot Joke Korteweg ingeschakeld.
Die heeft veel eer van haar werk, net
als uitgever Van Wijnen. De afbeeldingen
in kleur staan niet bij elkaar in een apart
katern (waar tegenwoordig vaak voor
wordt gekozen). Zo is het een prachtig
boek geworden. Praktisch alle
afbeeldingen passen bij de pagina's
waarop zij staan afgedrukt en zijn
voorzien van goede onderschriften. Bij
maar een enkele afbeelding zijn details
niet opgemerkt, zoals op pagina 87
waar Hendrik Danielsz Slatius,
remonstrants predikant van Bleiswijk
en samenzweerder tegen Maurits, staat
afgebeeld nadat hij in een Drentse
herberg gevangen is genomen.
geeft het een grondige en boeiende
weergave van alle aspecten van het
kerkelijk leven. Bij de beschrijving in
Deel 2 van het conflict van de bestands
jaren vind ik Van Deursen overtuigend:
hij corrigeert de meningen dat Maurits
wel partij koos in het kerkelijk conflict
maar eigenlijk niet goed begreep waar
het om ging, en dat de remonstranten
vrijwel allemaal tot de gegoede burgerij
behoorden en het gewone volk vrijwel
in zijn geheel contraremonstrant was.
'Slijkgeuzen' - ofwel burgers (ook
gegoede) die via modderige wegen
elders kerkten - konden net zo goed
uitgescholden en belaagd worden door
'bavianen' (naar een remonstrant met
een aapachtig gezicht óf afgeleid van
'armininanen') als andersom. En ook de
remonstranten konden in sommige
dorpen en steden een spontane
volksbeweging organiseren.
Aanhakend op een actueel aandachtspunt:
bij Van Deursen blijkt hoe belangrijk het
is om naast de overheidsarchieven ook
particuliere archieven te bewaren om
een evenwichtig beeld te krijgen van
ontwikkelingen en gebeurtenissen in
een bepaalde periode. Bij de noten van
hoofdstuk 12 wordt bijvoorbeeld 31 keer
verwezen naar een overheidsarchief en
93 keer naar een kerkelijk archief
(waarvan 69 maal een (regionale) classis
en 24 maal een (lokale) kerkenraad),
met daarnaast nog verwijzingen naar
andere particuliere archieven en
bronnen.
Van Tilt uitgeverij (Nijmegen 2010) ISBN
978-94-6004-056-6, 176 pp., 24,50.
Als geboren en getogen Heerlenaar, die
al vroeg belangstelling voor kunst had,
ben ik me er altijd bewust van geweest
dat Heerlen over opmerkelijke moderne
architectonische schatten beschikt. Mijn
parochiekerk was de Annakerk van
architect Frits Peutz, met een prachtige
beglazing van Daan Wildschut. Deze
kerk werd door velen smalend "die
betonnen bunker" genoemd, maar de
bijzondere ruimtewerking en de fonkelende
beglazing zijn uniek in Limburg. Overal
in de stad kwam en kom je bijzondere
gebouwen tegen. Veelal, naar later
bleek, van de hand van architect Frits
Peutz: het stadhuis, warenhuis Schunck,
de stadsschouwburg, bioscoop Royal et
cetera. Zelfs het flatgebouw waar ik als
kind heb gewoond, is door Peutz
ontworpen.
Bavianen en
A.Th. van Deursen, Bavianen en
Slijkgeuzen. Kerk en kerkvolk in de
tijd van Maurits en Oldenbarnevelt
Uitgeverij Van Wijnen (Franeker 2010)
heruitgave in luxe uitvoering, ISBN
9789051943917, 571 pp., 69,50.
Ik las het boek voor het eerst. Wel heb
ik later verschenen werken gelezen,
zoals De Republiek van Jonathan Israël
en Tussen Gideonsbende en publieke
kerk van W. Bergsma, die Van Deursen
aanhalen en waarderen. En terecht. Het
boek blijft een meesterwerk, vooral
omdat Van Deursen zich blijft richten op
het thema van het boek, geen zijpaden
inslaat en detailgegevens uit de
archieven goed verwerkt in het geheel
van de tekst. Zo wordt Deel 1 (de
gereformeerde kerk) beslist niet een
hele lange en soms saaie aanloop naar
het eigenlijke verhaal van Deel 2, maar
Dick Deuzeman redacteur Archievenblad
voor Friesland.
Piet Mertens e.a. (red), Sint
Pancratius in het hart van Heerlen
in the heart of Heerlen
30 2011 nummer 5
