Uitgelezen
Uitgeverij De Bezige Bij (januari 2010)
ISBN 9023452690, 237 pp., 23,90.
Invasie van barbaren
Baricco hanteert de metafoor van de
barbaar als symbool voor de krachten
die de bestaande waarden van de
samenleving en cultuur bedreigen en
uiteindelijk verwoesten. Daarnaast
gebruikt hij het beeld van de invasie om
duidelijk te maken welk onheil de
bestaande cultuur staat te wachten. Het
is niet zomaar een invasie, maar een
invasie van deze barbaren. Het is een
kunstje dat doemdenkers wel vaker
toepassen. Het doet ons op het eerste
gezicht denken aan de reactie die Abbé
Henri Grégoire in 1793 gaf op de
gebeurtenissen waarbij de revolutionairen
in Frankrijk zich te buiten gingen aan het
verwoesten van gebouwen, boeken en
kunstvoorwerpen. Zijn afkeer voor deze
zinloze vernietiging van cultuurgoederen
verpakte hij in een nieuw bedacht woord:
'vandalisme'. Waar Abbé Grégoire aan
het begin stond van een ontwikkeling
die zou leiden tot het formuleren van
een cultuurbeleid dat gericht was op het
veiligstellen van cultuur- en erfgoederen
als de stevige steunpilaren van de
beschaving, lijkt Baricco eerder het
einde hiervan in te luiden. Baricco laat
de ontmanteling zien van het gehele
mentale arsenaal dat ons is nagelaten
door de negentiende-eeuwse,
romantische burgercultuur die gericht
was op het verleden en op het behoud
van traditie.
Google
Baricco omschrijft de barbaren als
mutanten, als "een nieuwe soort, met
kieuwen achter de oren, die heeft
besloten om onder water te leven".
Alessandro Baricco, De barbaren.
Essay over de mutatie
Soms zijn er van die boeken die de lezer
enigszins verward en vooral met veel
vragen achterlaat. Een voorbeeld van
zo'n boek is I barbiri. Saggio sulla
mutazione van de Italiaanse auteur
Alessandro Baricco. Het is niet zo
eenvoudig om het boek goed te
typeren. Het is geen roman en zeker
geen wetenschappelijke verhandeling.
De auteur noemt het zelf "een poging
om te denken, al schrijvende". Ofschoon
Baricco het niet over archieven of
archivarissen heeft, is het niet moeilijk
om het resultaat van zijn denken ook op
de fundamenten van onze professie te
betrekken.
In 2010 verscheen een Nederlandse
vertaling onder de titel De barbaren.
Essay over de mutatie. Het is eigenlijk
een bundeling van zo'n dertig artikelen
die in 2006 in het dagblad La Repubblica
werden gepubliceerd. De barbaren is om
een aantal redenen een boek dat voor
archivarissen en andere erfgoed
professionals meer dan de moeite van
het lezen waard is. In de eerste plaats
omdat het op sublieme wijze de thema's
en de dilemma's aansnijdt waarmee
erfgoedprofessionals en erfgoed
instellingen in een veranderende tijd
worstelen. In de tweede plaats vanwege
de even indringende als herkenbare
wijze waarop het boek de paradigma
verandering doorgrondt die voor
archiefwetenschappers al twee decennia
het belangrijkste denkkader vormt.
Hoewel Baricco het woord paradigma
verandering niet in de mond neemt,
staat zijn hele boek in het teken van het
begrijpen en duiden van de ingrijpende
veranderingen die in onze samenleving
plaatsvinden. De mutaties zijn veel
groter dan de gebruikelijke
veranderingen waarmee iedere
generatie wordt geconfronteerd. Het
gaat bij Baricco over meer dan alleen de
strijd tussen vernieuwing en behoud,
tussen instandhouding en verlies, tussen
digitaal en analoog.
"Nogal wiedes" zo concludeert hij, "dat
wij, van buitenaf, met onze longetjes,
dat bekijken als een dreigende Apocalyps"
(p. 11). "De barbaren ademen met de
kieuwen van Google." Google ziet
Baricco als een uitvinding die nog het
best te vergelijken is met de uitvinding
van de drukpers, met een nauwelijks te
overschatten betekenis voor de veranderde
manier waarop we met informatie
omgaan. Google is in een onvoorstelbaar
korte tijd doorgedrongen tot het hart
van onze beschaving en de invloed
ervan dringt door tot in de haarvaten
van onze samenleving. De media-
wetenschapper Marshall McLuhan
beweerde al in de jaren zestig dat de
media meer zijn dan louter passieve
leidingen waardoor informatie stroomt.
De media bieden enerzijds de inhoud
die ons in staat stelt over dingen na te
denken, maar ze geven tegelijkertijd
vorm aan de denkprocessen. En dat
laatste is wat velen, die in de woorden
van Baricco nog "met longetjes ademen",
dan ook beangstigt. Google neemt niet
alleen bezit van de strategische punten
op de landkaart maar verandert de
landkaart zelf. Nicholas Carr beschreef in
zijn naderhand op internet veel
besproken artikel 'Is Google Making Us
Stupid? What the Internet is doing to our
brains' (Atlantic Magazine 2008j de
kwalijke gevolgen van dit medium dat
hij verantwoordelijk hield voor "chipping
away my capacity for concentration and
contemplation. My mind now expects to
take in information the way the Net
distributes it: in a swiftly moving stream
of particles". In zijn onlangs verschenen
boek The Shallows: What the Internet Is
nummer 3 201 1 29
