Vier modellen
GEMMA: GeMeentelijk Model
Architectuur is de gemeenschappelijke
referentiearchitectuur voor gemeenten.
GEMMA bestaat uit architectuurmodellen,
principes en een samenhangende set
van oplossingen, kennisdocumenten
en standaarden;
WILMA: tenslotte is de Waterschaps
Informatie Logisch Model Architectuur,
het uitgangspunt voor de architectuur
van waterschappen. Op dit moment is
WILMA nog in ontwikkeling.
Optimale dienstverlening
Illustratie Max Kisman.
de archiefsector samen met leveranciers
van informatiesystemen investeert in een
gemeenschappelijke open referentie
architectuur1 voor digitale dienstverlening.
'Open' houdt in dat de systemen voor
archiefbeheer en ontsluiting losgekoppeld
zijn van de systemen waarin de presentatie
mogelijk wordt gerealiseerd, en dat deze
op een gestandaardiseerde en
gestructureerde manier met elkaar
communiceren. Referentiearchitectuur wil
zeggen een overzicht van de afspraken,
protocollen en principes daarvoor. Met
gezamenlijke afspraken over protocollen,
principes en beschrijvingsmodellen wordt
het makkelijker om innovatieve diensten
te ontwikkelen en individuele keuzes over
collectiepresentatie te realiseren. Dat is van
essentieel belang om de groeiende groep
potentiële gebruikers met specifieke
internetervaring en -verwachting te kunnen
bereiken.
Dit 'Werken onder Architectuur' is niet
nieuw. Het wordt momenteel gezien als
dè oplossing voor het maken van
toekomstvaste keuzes bij de ontwikkeling
van informatiesystemen. De bekendste
referentiearchitectuur op dit moment is
NORA, de Nederlandse Overheid Referentie
Architectuur.2 NORA bevat de uitgangs
punten - NORA noemt ze zelf principes -
voor het inrichten van de informatie
huishouding van de Nederlandse Overheid.
Kernbegrippen3 in NORA zijn 'Inter
operabiliteit' en 'Diensten', twee begrippen
die eenvoudig te vertalen zijn naar
de digitale dienstverlening van
archiefdiensten. Interoperabiliteit is
"het vermogen van organisaties (en hun
processen en systemen) om effectief en
efficiënt informatie te delen met hun
omgeving", dat wil zeggen met burgers,
bedrijven en andere overheidsorganisaties.
En een dienst is datgene wat een over
heidsorganisatie voor die burgers, bedrijven
of andere overheidsorganisaties doet,
variërend van het ontwikkelen van
wetgeving tot het verstrekken van een
bouwvergunning.
Van NORA zijn vier andere referentie
architecturen afgeleid:
MARIJ: Model Architectuur Rijksdienst:
de referentiearchitectuur voor de
Rijksdienst. Het domein Rijksdienst zoals
gehanteerd in MARIJ bestaat vooralsnog
uit de kerndepartementen (ministeries)
en hun aansturingsrelaties met
uitvoerende diensten en Rijksinspecties;
PETRA: de Provinciale Referentie
Architectuur is het uitgangspunt voor
de architectuur van provincie;
Kerndepartementen, gemeenten,
provincies en (binnenkort ook) water
schappen beschikken dus over een
raamwerk van afspraken, standaarden en
modellen voor het ontwerp en de inrichting
van hun digitale dienstverlening. Het zou
goed zijn als een dergelijke referentie
architectuur er ook zou zijn voor de
archiefsector. De principes interoperabiliteit
en dienstverlening gelden hier immers net
zo sterk als bij andere overheids
organisaties. Binnen het archiefwezen gaat
het natuurlijk om de informatie-uitwisseling
tussen archiefdienst en gebruikers.
De archiefdienst levert diensten aan die
gebruikers: onderzoeksmogelijkheden
in archieven, scans, foto's uit beeldbanken,
apps met foto's uit beeldbanken,
annotatiemogelijkheden et cetera.
En de archiefdienst wil in de toekomst
natuurlijk nog meer (nieuwe) diensten
Daarom stellen we voor een document
op te stellen waarin technische afspraken
worden vastgelegd voor de archiefsector:
een eigen referentiearchitectuur voor
de digitale dienstverlening. Daarin worden
(standaard)protocollen (al dan niet met
querytaal), datamodellen en classificatie
beschreven die, net als NORA en haar
zusjes MARIJ, PETRA, GEMMA en WILMA,
het principe van een open architectuur
uitwerken.
Ons voorstel zal leiden tot een nieuwe loot
aan de boom van architecturen, die helpen
toekomstvaste keuzes te maken bij het
toegankelijk houden van archieven. En
we noemen het nieuwe zusje TARA:
Toegankelijke Archieven Referentie
Architectuur. Van eenvoudig en laag
drempelig tot geavanceerd en complex,
met optimale dienstverlening als
oogmerk.
Volg TARA op twitter: twitter.com/
TARAwilOpen
1 Een referentiearchitectuur bevat
algemene modellen en principes en dient
als startpunt voor het formuleren van een
eigen architectuur. "Een architectuur is de
beschrijving van de fundamentele opbouw
van een (informatie)systeem, bestaande
uit:
- zijn componenten;
- hun onderlinge relaties en die tot hun
omgeving;
- en de principes voor ontwerp en
evolutie.
Een Referentiearchitectuur is een sjabloon
voor de ontwikkeling van een architectuur,
waarbij voor generieke vraagstukken
algemene inrichtingskeuzes gemaakt zijn
die bewezen zijn of handig lijken binnen
het gekozen toepassingsgebied." Zie: HEC,
Referentiearchitecturen: Niet alleen voor
architecten (Den Haag: SDU 2009) pp. 12-13.
2 Voor NORA zie http://e-overheid.nl/
onderwerpen/architectuur-en-nora, met
name Katern Strategie (augustus 2009)
en Principes voor samenwerking en
dienstverlening (29 september 2010),
beide geraadpleegd 20 februari 2011.
NORA versie 1.0 verscheen in 2006, NORA
versie 2.0 in 2007. Eind 2010 verscheen
de derde versie van NORA.
3 Zie NORA 3.0, Katern Strategie,
pp. 17-20.
Karin van der Heiden zelfstandig
adviseur en projectleider (www.parkc.nl).
Ivo Zandhuis zelfstandig adviseur en
projectleider (www.zandhuis.nl).
22
2011 nummer 3
