belangrijkste dat van de 'International
Confederation of Free Trade Unions'
(1948-1999), waarvan de FNV lid was.
Geen 'natuurlijke' bewaarplaats
De lijst van archieven van internationale
organisaties (en betrokken mensen) die
aanwezig zijn in het IISG, geeft nu 187
namen.2 We treffen er grote organisaties
aan (War Resisters International, 60 m.),
Amnesty International (123 m. en 1985
microfilms) en Greenpeace International
(150 m.), maar ook kleine archieven van
desalniettemin invloedrijke clubs, zoals
de Internationale Situationniste (20 cm).
De meest recente Internationale die zijn
archief aan ons gaat toevertrouwen, is
La Via Campesina, een radicale boeren-
en landarbeidersinternationale die een
grote rol speelt in de 'andersglobalisme'
beweging.
Rondom het verzamelen van archieven
van internationale organisaties is het
belangrijk dat er geen 'natuurlijke'
bewaarplaats voor bestaat. Zij overstijgen
de grenzen van de natiestaat en dus
de regelingen rond nationale archieven.
De natiestaat en de betreffende
organisaties staan vaak zelfs vijandig
tegenover elkaar. De meer gevestigde
internationale organisaties, zoals de VN
of de ILO, houden hun archieven soms
onder zich. Maar bij minder goed
georganiseerde of in politieke zin
bedreigde internationales, raakt het
archief maar al te vaak over de wereld
verspreid en daarmee ontoegankelijk,
of raakt het helemaal verloren. Precies in
die gevallen wil het IISG dan zijn rol van
reddingsbrigade spelen.
Nieuwe verzamelopzet
Daaraan is nu vooral behoefte in buiten-
Europese gebieden. Ook verschuift
de onderzoeksaandacht van economisch
en sociaal historici, in het kielzog van
de economische globalisering, naar
opkomende gebieden als India en
Brazilië. Daarom heeft het IISG de laatste
twee jaren de opzet van de collectie
vorming radicaal gewijzigd. Vanuit
Amsterdam sturen zes senior
onderzoekers-verzamelaars elk een
regionale vertegenwoordiger aan die
vanuit een eigen bureau in de regio een
netwerk van correspondenten moet
onderhouden. De regio's zijn het
Midden-Oosten, Afrika, Latijns-Amerika,
Zuid-Azië, Zuidoost-Azië en Rusland/
Oost-Europa, met bureaus in respec
tievelijk Istanboel, Addis Abeba, (nog te
openen, maar waarschijnlijk) Campinas,
Ranchi, Bangkok en Moskou. Het idee
is tevens om in de regio's verzameld
materiaal daar ook te ontsluiten. Logisch,
gezien de enorme talenrijkdom in deze
gebieden: het is ondoenlijk om alleen
al voor de meer dan 400 levende talen
in India gekwalificeerd personeel in
Nederland aan te stellen. Om de in
de vorige paragraaf uiteengezette
redenen horen archieven van interna
tionale organisaties expliciet tot het
verzamelprofiel van het IISG. Voor het
Nederlandse verzamelgebied neemt het
IISG zijn verantwoordelijkheid binnen het
landschap van de Nederlandse archief- en
erfgoedwereld.
Digitaal archief
Ook bij het IISG hebben gedigitaliseerde
archieven grotendeels de conserverende
rol van microverfilming overgenomen,
met als bijkomend voordeel grote
verbeteringen aan ontsluiting, toegan
kelijkheid en informatieverrijking. Door
internationale samenwerking kunnen
grote bestanden zo een groter publiek
bereiken. Een voorbeeld is het Europese
HOPE project, waar het IISG in participeert.3
Lastiger zijn de digital born archieven,
vanwege een grote variatie aan
systemen en formaten. Intern heeft het
IISG procedures ontwikkeld om bij
de verwerving van archieven apart
aandacht te besteden aan de digitale
archieven. In de contacten wordt een
checklist gehanteerd die over en weer
zicht biedt op wat aanwezig is in welk
format, en hoe dat met werkprocessen
van de organisatie samenhangt. Maar
veel organisaties in ons aandachtsgebied
Archieven in het veld
V
Noten
Eerste ICFTU congres, Londen 1949.
Een depot in het IISG.
kunnen op voor ons redelijke vragen
geen antwoord geven. De vraag 'Beschikt
de archiefvormer over een archiefnota
of andere stukken m.b.t. het archief-
beleid?', levert soms glazige, soms
verbijsterde blikken op bij mensen die blij
zijn net hun laptop, hun enige archief, uit
handen van de geheime politie te
hebben gered.
Een tweede aspect van de huidige
digitale verzamelpraktijk is dat juist
de organisaties waar wij in geïnteres
seerd zijn, netwerkorganisaties zijn. Vaak
is het meer een groep mensen die, naar
aanleiding van een thema, bijeenkomen
en volop gebruikmaken van alle digitale
middelen die iedereen momenteel ter
beschikking staan. Wij moeten dan
doorvragen en de betrokkenen laten
ontdekken waaruit het archief van hun
organisatie eigenlijk bestaat. Want het
omgekeerde komt ook voor: dat mensen
je trots een stapeltje kopietjes geven en
geen idee hebben dat we eigenlijk
de oneindig veel grotere en belangrijkere
inhoud van hun harde schijf willen
bewaren.
Op dit moment kan het IISG vrij goed
omgaan met het ontvangen en opslaan
van digital born archieven. Daarvoor
is een digitaal depot ingericht, een
Trusted Digital Repository. Wij kunnen
daarin invoeren, bestanden registreren
en er een lange bewaartermijn bij
garanderen. Het toegankelijk maken van
deze archieven vraagt nog veel
ontwikkeling. Daar moet in de nabije
toekomst veel aandacht aan geschonken
worden.
1 In 2010 werd ter gelegenheid van
het 75-jarig bestaan uitgegeven: Jaap
Kloosterman en Jan Lucassen,
Wereldverbeteraars. Vijf eeuwen sociale
geschiedenis verzameld door het IISG
(Amsterdam: Aksant 2010). De daarbij
behorende tentoonstelling is ook online
te zien: http://www.iisg.nl/rebels/nl
(23 februari 2011).
2 Zie: http://www.iisg.nl/archives/
en/countryindex/international.php
(23 februari 2011).
3 Zie: http://www.peoplesheritage.
eu/ (23 februari 2011).
Huub Sanders werkzaam bij het IISG te
Amsterdam en verantwoordelijk voor de
verwerving van internationale archieven.
nummer 3 201 1 15
