De archiefervaring van
Nico Vriend
Toen mij werd gevraagd of ik een leuke, spannende of emotionele
archiefervaring had, moest ik wel even nadenken. Want heb ik
die ene écht bijzondere archiefervaring al wel beleefd? Emotioneel
is wel dat ik mijn vriendin heb ontmoet in het archief, maar nooit
ben ik boven archiefstukken in huilen uitgebarsten of maakte
ik een enorme vreugdesprong toen ik een archiefdoos
openmaakte. Hoewel, is dit waar?
Hoe zit het met mijn eigen archief
onderzoek? Ook daar veel kleine archief
ervaringen. Zo deed en doe ik bij het
Nationaal Archief onderzoek in het
VOC-archief uit de achttiende eeuw, onder
andere naar de Chinezenmoord in Batavia.
Bij deze gebeurtenis uit 1740 werden naar
schatting tienduizend Chinezen vermoord
door de inwoners van Batavia, zonder dat
het Hollands bestuur ingreep. Met verba
zing heb ik ooggetuigenverslagen gelezen
en amnestiebriefjes gevonden. Deze
briefjes werden door de Hollanders al
anderhalve week na de moord verstrekt
aan "welwillende" Chinezen, in de hoop
dat Batavia deze bevolkingsgroep opnieuw
zou kunnen verwelkomen. Het toont mede
aan hoe absurd de moord was, want
de zojuist vermoorde Chinezen bleken
economisch gezien eigenlijk onmisbaar
voor de stad te zijn.
Tot zover vond mijn meest bijzondere
archiefervaring echter niet plaats in een
archiefinstelling. Het is namelijk 'gewoon'
de dag geweest dat ik met mijn vader een
oude doos van zolder naar beneden
haalde, onderdeel van het archief van
Bakkerij Vriend, het familiebedrijf. Nadat
we de stoflaag van de doos af wisten
te krijgen (meer archivaris kun je je niet
voelen!), kwam daaruit onder andere een
agenda uit 1960 tevoorschijn. Deze was
van mijn opa. Ook hij was bakker, onder
meer te zien aan de meelresten die nog
steeds aan de agenda kleven. De agenda
geeft een prachtig inzicht in de manier van
leven van mijn opa. Altijd al had ik gehoord
dat hij een drukbezet man was. Niet alleen
was hij bakker, maar hij was ook actief
in de lokale politiek, bekleedde allerlei
bestuursfuncties en had een gezin met vijf
kinderen. In de agenda komt dit op allerlei
manieren terug. Vergadering hier,
vergadering daar, de verjaardag van Freek,
de opening van een sportzaal, enzovoort.
Het leukste zijn de snel neergezette
krabbels die zo her en der in de agenda
te vinden zijn. Zaken die hij in het
voorbijgaan blijkbaar even snel kwijt
moest, zoals "geen straatnaambordje
in de Horn" of "geregeld toezicht op
de rioolputten". Misschien is het ter sprake
gekomen in de eerstvolgende raads
vergadering. Maar ook: "1 taart van 3,50
naar Nol Slagter" en "dinsdag: 1
opgemaakte cake voor Anna v/d pastorie".
Zo houd je kennelijk ondertussen een
bakkerij draaiende.
Vanaf 1912 zijn drie opeenvolgende
generaties als bakker werkzaam geweest.
Op 24 december 2010 sloot Bakkerij Vriend
haar deuren. De vierde generatie blijkt
andere interesses te hebben. Geschiedenis
en archivistiek bijvoorbeeld.
Bij anderen heb ik in ieder geval wel
al veel 'archiefervaringen' zien ontstaan.
Dit voornamelijk als medewerker in
de studiezalen van het Noord-Hollands
Archief in Haarlem. Vaak heb ik die 'big
smile' bij onze bezoekers gezien, nadat
ik ze wees op het bestaan van een
specifiek archief of nadat zij door onze hulp
de geboorteakte van hun opa terugvonden.
En ja, ook tranen heb ik gezien. Tranen van
vreugde of verdriet, bijvoorbeeld na het
inzien van een strafvonnis of na overhan
diging van de afstammingsgegevens van
een persoon. Dit laatste is een afschrift van
gegevens uit (meestal) adoptiedossiers,
waarmee een ooit geadopteerde opeens
aan de weet komt wie zijn of haar
biologische ouders zijn. Ik kan niet zeggen
dat de vaak hoog oplopende emoties bij dit
soort zaken mij koud laten. Het maakt het
werken in de 'frontoffice' van een archief
ook boeiend; het zorgt soms zelfs voor een
zekere voldoening.
Persoonlijke aantekeningen in de agenda van
opa Vriend uit 1960.
Nico Vriend historicus, student 'Archival
Studies' aan de Universiteit Leiden en
medewerker Publieksdiensten bij het
Noord-Hollands Archief.
nummer 1 2011 5
