Profilering van de sector
De bezuinigingen
Wat veel archiefinstellingen parten
speelt is het feit dat de budgetten
grotendeels opgaan aan gebouwen
en personeel. Er is weinig flexibele
ruimte in de begroting. Subsidiestromen
drogen snel op. Kansen liggen onder
meer op het terrein van "projectmatig"
werken: eenmalige geldstromen voor
een eindig innovatief dan wel zeer
noodzakelijk project zijn nog wel eens
te realiseren.
De beroepsvereniging en de branche
doen er ondertussen goed aan om
samen oplossingen en strategieën
te bedenken en te delen. Wat je
in gezamenlijkheid kunt bereiken
is evenwel beperkt. De meeste
oplossingen moeten lokaal worden
gevonden.
beïnvloed je bestuurders uit verschil
lende bestuurslagen die elkaar
de zwarte piet toeschuiven?
Wat zich wreekt is het onduidelijke
profiel van de sector. Uit het debat over
de cultuurbegroting van 13 december
bleek dat zowel veel Kamerleden als
de staatssecretaris de bestaande
constructies en doelstellingen van
de archiefsector ook niet echt overzien:
hebben we ze het misschien nog niet
goed uitgelegd? En... weten we het zelf
wel goed? Worden we nu de dupe van
de spagaat tussen erfgoed (cultuur) en
overheid (informatiehuishouding)
waarin we ons bevinden?
Door archiefinstellingen wordt enerzijds
gejammerd: "Ze zouden het erfgoed
toch ontzien?", waarbij 'men' zich
schaart onder de beschermende(?)
erfgoedparaplu. Anderzijds stellen
vertegenwoordigers van de sector dat
de bezuinigingen ernstige gevolgen
hebben voor de toegankelijkheid van
overheidsinformatie, een basale
randvoorwaarde voor een vitale
democratie. Waar gaat het nu om,
cultuur of de democratische rechtsorde?
In de praktijk heeft de ene instelling zich
meer ontpopt als erfgoedinstelling en
de ander is vooral druk doende met het
in orde brengen van de informatie
huishouding van de bestuurder.
"De democratische rechtsorde" is het
argument waarmee toch wel het meest
wordt geschermd tegen de bezuinigingen.
Zo stuurde Fred van Kan, voorzitter van
de KVAN, in december 2010 een
protestbrief naar de Tweede Kamer,
samen met het jongste nummer van het
Archievenblad. "Dit nummer staat in het
teken van openbaarheid van overheids
informatie en benadrukt het belang van
archieven in het proces van democratische
controle. Juist deze dagen, nu de cultuur
begroting behandeld wordt, willen wij
dit belang van archieven onder
uw aandacht brengen. Zonder goede
archieven is er sprake van gebrekkige
transparantie en ontstaat schade aan de
democratie Ik hoop dat lezing van
dit Archievenblad u inspireert om actie
te ondernemen ten behoeve van
openbaarheid en behoud van erfgoed."
De Raad voor Cultuur vraagt in een brief
van 7 december aan de staatssecretaris
om de korting op de RHC's te herover
wegen. "Immers, die raakt het culturele
voorzieningenniveau voor erfgoed
in de gebieden waarvoor het regeer
akkoord nu juist aandacht vraagt."
Een derde argument tegen bezuinigingen
- naast "erfgoed" en "democratie" -
wordt gehanteerd in de petitie die
eerder, op 27 oktober 2010, door Jantje
Steenhuis (BRAIN) en Marco de Niet
(DEN) is overhandigd aan de Kamer
commissie OCW. De petitie was het
initiatief van zes koepelinstellingen uit
de culturele erfgoedsector en vormt een
protest tegen de zware korting
op de middelen voor een nationale
kennisinfrastructuur in het erfgoed.
Hier gaat het om snijden in digitale
innovatieve ontwikkelingen (creatieve
industrie, duurzame opslag) en kennis,
waarbij geldt: stilstand is achteruitgang.
De plannen voor deze bezuinigingen,
anders dan die op de RHC's, stammen
overigens al uit 2009.
Dat laatste roept her en der de vraag op:
hoe onverwacht zijn al die bezuinigingen
eigenlijk? Het is toch crisis en je kunt,
nee je moet, op bezuinigingen
anticiperen. We noemden al
de gemeenteraadsverkiezingen.
Bezuinigingen, we naderen het managers
jargon, bieden toch ook kansen. Martin
Berendse zei tijdens de laatste KVAN-
dagen dat als je niet op de lijst van
"te bezuinigen" staat, je ook niet op
de lijst van "investeringen" komt. Dat
mag waar zijn, bezuinigingen vragen
hoe dan ook om een goede voor
bereiding. Van het ene moment op het
andere de botte bijl erin geeft geen
gelegenheid om de koers van een
organisatie te verleggen en om kansen
te verkennen.
In Bergen op Zoom kwamen in
november directeuren van archief
diensten bij elkaar om tips uit
te wisselen en onderlinge afspraken
te maken over hoe om te gaan met het
naderende onheil. Deze tips zult u in dit
artikel niet aantreffen: hiervoor zijn
de traditionele borrel en informele
telefoontjes beter geschikt, zodat zonder
pottenkijkers en luistervinken ideeën
kunnen worden uitgewisseld.
René Spork, Ivo Zand huis redacteur
Archievenblad.
De democratische rechtsorde in gevaar? (foto Piet Musterd).
nummer 1 2011 17
