de provincie of het Rijk verantwoordelijk
voor de RHC's? Als we het over
de bezuinigingen hebben, moeten
we daarom elke bestuurslaag apart
beschouwen. Maar ook de onderlinge
interactie is relevant. In een gemeen
schappelijke regeling kan de bijdrage
eraan immers pas worden aangepast als
elke deelnemer het daarover eens is.
Bezuinigen en afwentelen
In het Regeerakkoord VVD-CDA staat:
"De uitgaven aan behoud en beheer van
cultureel erfgoed, bibliotheken en het
Nationaal Archief worden zoveel
mogelijk ontzien." In de Bijlage bij het
Regeerakkoord VVD-CDA staat hetzelfde,
maar ook dat de RHC's worden gede
centraliseerd naar provincies met een
korting op het budget van 25%. Dat
is bezuinigen en afwentelen. BRAIN
schreef daarop een brief aan
de staatssecretaris: "De elf RHC's waarin
de rijksarchieven in de provincie
participeren, zijn voor de archiefsector
van onschatbaar belang. De RHC's
waarin het rijk participeert, beheren net
als het Nationaal Archief archieven van
de rijksoverheid. Samen vormen al die
bestanden van het rijk de rijksarchief
collectie. Het valt niet te rijmen dat
de regering het in Den Haag berustende
deel van deze collectie ontziet
en de delen die in de regio verblijven
zo zwaar treft. Dat alles staat haaks
op het regeerakkoord, dat de betrouw
baarheid van het openbaar bestuur
en de kwaliteit en toegankelijkheid van
culturele voorzieningen voorop stelt."
Weinig benijdenswaardige
positie
Kan de directeur van het Nationaal
Archief goed voor zichzelf zorgen?
Waarschijnlijk wel, anders was hij geen
directeur geworden. Maar ook het
Nationaal Archief heeft als baten-
lastendienst de afgelopen jaren volop
meegedraaid in de taakstellingen van
het ministerie van Onderwijs, Cultuur
en Wetenschap. De personeelsformatie
van het Nationaal Archief is als gevolg
daarvan in vijf jaar tijd met een kwart
gekrompen, terwijl het aantal taken
gelijk is gebleven.
Wat zijn houding ten opzichte van
de RHC's betreft, verkeert Berendse
in een bijzondere situatie, zoals hij zelf
uitlegt in een column (29 oktober 2010):
"Sinds de presentatie van het nieuwe
kabinet vragen veel mensen ook aan mij
persoonlijk wat ik vind van bijvoorbeeld
de voorgenomen korting op de RHC's.
Niet onlogisch, al was het maar omdat
ik zelf directeur ben het van het RHC
Nationaal Archief. Tegelijk ben ik
de algemene rijksarchivaris, ofwel
de ambtelijk adviseur van de bewinds
persoon als het om het archiefbestel
- en dus de RHC's - gaat. Sterker nog:
in mijn mandaat staat dat ik de bevoegd
heden van de bewindspersoon als
"aandeelhouder" van de RHC's uitoefen.
Het zou daarom wat vreemd zijn als de
staatssecretaris mijn adviezen terugleest
in de krant. Zo zitten de verhoudingen
in het Nederlandse archiefbestel niet
in elkaar."
Eric Hennekam reageerde op zijn forum
woedend. Hij verwijt Berendse een
gebrek aan solidariteit. De positie van
Berendse is in elk geval weinig
benijdenswaardig: één persoon, twee
petten. Uit solidariteit in eigen vlees
snijden heeft natuurlijk geen zin, maar
wat dan wel? Eric Ketelaar deed een
suggestie en vroeg zich af of de rijks
bestuurders - iedere RHC waarin een
voormalig rijksarchief is opgenomen,
heeft een vertegenwoordiger van
de minister in het bestuur - en bloc
zouden aftreden. Nee dus.
Ingmar Koch legt in zijn blog van
1 november de vinger op een zere plek.
Samen met het Nationaal Archief
vormen de Regionaal Historische Centra
het zogenoemde Consortium.
Dit Consortium voert regelmatig overleg
om het beleid voor het beheer van
de archieven te bepalen en richting
te geven. Dat de directeur van het
Nationaal Archief zich in zijn column
ineens directeur van RHC Nationaal
Archief noemt, duidt Koch als een
houding van: "Ik hoor bij jullie en ben
ook zielig hoor!". Koch blaast daarop
een oude discussie nieuw leven in:
"Misschien wordt het toch eens tijd om
de functies van Algemene Rijksarchivaris
en directeur RHC Nationaal Archief
radicaal uit elkaar te trekken en
de Algemene Rijksarchivaris een echt
onafhankelijke adviseur van de minister
te maken?"
De gemeenten
Archieven in Nederland: worden we de dupe van de spagaat tussen erfgoed (cultuur) en overheid
(informatiehuishouding) waarin we ons bevinden?
Na de spannende coalitievorming van
het kabinet zouden we haast vergeten
dat daarvoor al veel gemeenteraads
verkiezingen zijn gehouden en er ook
nieuwe colleges zijn gevormd. Wat
we nu in het nationale debat zien over
kunst en cultuur, heeft zich vaak lokaal
reeds eerder afgespeeld: daar zijn
bezuinigingen al uitonderhandeld.
Het Noord-Hollands Archief in Haarlem
had vanuit enkele deelnemende
gemeenten al voor de zomer te horen
gekregen dat er fors op het archief zou
worden bezuinigd. Maar zolang de
deelnemers in de gemeenschappelijke
regeling het niet eens werden over het
bedrag, was er formeel nog geen man
overboord. De bezuiniging op het RHC
maakte de ramp pas compleet. Directeur
Lieuwe Zoodsma roerde zich in het
Haarlems Dagblad, in Binnenlands
Bestuur en op de lokale televisie.
Zijn noodkreet is terecht, maar hoe
16 2011 nummer 1
