Wordt de Januskop,
erfgoed en overheid, het
archiefwezen fataal?
"De Regionale Historische Centra worden zwaar getroffen door de bezuinigingen. Werd in het
regeerakkoord nog gerept van de bescherming van de erfgoedsector, verstopt in de bijlagen zat een
addertje onder het gras: de RHC's moeten het met 25% minder budget doen. Het Nationaal Archief
komt er relatief nog goed vanaf. Geen wonder: de directeur heeft korte lijntjes met het ministerie en
met de politiek." Wie denkt dat het bovenstaande helemaal klopt, moet zeker verder lezen.
Omgekeerd effect
bestuurders doorgegeven. Maar ook
gemeentelijk gesubsidieerde
bibliotheken en musea kampen met
zware bezuinigingen, waardoor diensten
die zijn ondergebracht in deze vorm van
samenwerkingsverbanden extra
getroffen worden. Taakstellingen die
rondzingen bij de gemeenten variëren
van 10 tot 15%. Ten tweede worden
de bijdragen voor het archief soms
onderling verdeeld tussen
samenwerkende bestuurders: draagt
iedereen nog steeds voldoende bij?
Maar elke gemeente bezuinigt
en de waterschappen worden evenmin
ontzien. Ten slotte speelt hetzelfde spel
zich af tussen de bestuurslagen: is nu
René Spork en Ivo Zandhuis
Op 27 oktober 2010 overhandigden Jantje Steenhuis (BRAIN) en Marco de Niet (DEN) namens zes
koepelinstellingen uit de culturele erfgoedsector een petitie tegen de bezuinigingen aan
de Kamercommissie OCW. Een protest tegen de zware korting op de middelen voor een nationale
kennisinfrastructuur in het erfgoed.
Er was een tijd dat het archiefwezen
helder was georganiseerd: er was
de Rijksarchiefdienst (RAD) met een
'hoofdkantoor' in Den Haag
en 'dependances' in de provincie
hoofdsteden. Daarnaast waren
er, afhankelijk van het belang dat
een gemeente daaraan stelde,
gemeentelijke archiefdiensten.
De laatste tien jaar hebben in het
teken gestaan van de vorming van
de Regionaal Historische Centra
en regionale schaalvergroting door
samenwerkende gemeentes
en waterschappen. Hierbij werden soms
ook andere erfgoedinstellingen betrokken,
zoals musea, archeologiediensten
en bibliotheken. Om een en ander
bestuurlijk te organiseren wordt daarbij
meestal gebruik gemaakt van
de mogelijkheid tot het vormen van een
openbaar lichaam op grond van de Wet
Gemeenschappelijke Regelingen (WGR),
waarin het Rijk, een of meer gemeenten,
een provincie of een andere instelling
vertegenwoordigd zijn. Deze constructies
bieden de mogelijkheid om te profiteren
van verschillende geldstromen uit ver
schillende bestuurslagen. Bovendien
wordt er gebruik gemaakt van subsidie
mogelijkheden voor bijvoorbeeld
digitalisering, erfgoed en educatie,
conservering (bedreigde dragers),
informatievoorziening en innovatie,
enzovoort. Wat zijn de consequenties
van deze ontwikkelingen, nu er bezui
nigd moet worden?
Bij bezuinigingen ontstaat er wat
geldstromen betreft een omgekeerd
effect: elke bestuurder schuift
de archiefdienst plotseling
in de portefeuille van een ander.
De bezuinigingen raken dus de hele sector,
zowel de RHC's als de gemeentelijke
samenwerkingsverbanden. Ten eerste
wordt het archief als hete aardappel
tussen verantwoordelijke erfgoed
nummer 1 2011 15
