Nieuws
uit het
veld
Architectenarchieven
in Heerlen vernietigd:
culturele wandaad
of weloverwogen
beleid?
META: nieuwe
uitgave VVBAD
De PvdA in de gemeenteraad van Heerlen
reageerde onmiddellijk en stelde vragen.
Rijckheyt bleef nuchter en liet via
wethouder Lex Smeets (ook PvdA) weten
dat de eigenaren van deze archieven
niet bereid waren geweest financieel bij
te dragen in de kosten van het beheer
en dat het sinds 2005 beleid van het
stadsarchief was om alleen geordende
archieven te bewaren die betrekking
hadden op Zuidoost-Limburg (De
Limburger 31-12-2010). Vandaar deze
vernietiging.
Deze casus overstijgt het lokale of
regionale belang. Het is ook voor andere
archiefinstellingen relevant, omdat het
gaat om de motivatie voor beleids
keuzes bij het bewaren van particuliere
archieven en de daarbij te volgen
procedures. Wat moet eigenlijk het
zwaarste wegen: het cultuurhistorisch
belang of de opname- en bewerkings
capaciteit? Op grond van welke
overwegingen dienen archivarissen
daarover te beslissen en hoe komen
zij aan informatie om tot een
afgewogen oordeel te komen?
De bewuste archieven waren in 2001
aan het toenmalige stadsarchief in
Heerlen door het Sociaal Historisch
Centrum voor Limburg in Maastricht.
Die overdracht vond plaats in verband
met de vestiging van architectuurcentrum
Vitruvianum (thans Architectuurcentrum
Euregio Maas-Rijn). Het stadsarchief was
aangewezen als beheerder van de voor
Vitruvianum relevante archieven en
documentatie. De overdracht was
zorgvuldig schriftelijk overeengekomen
en in de overdrachtsbrief (22 januari
2002) was nadrukkelijk bepaald:
'Wanneer het Stadsarchief resp. de
gemeente Heerlen ooit onverhoopt
mochten besluiten de specialisatie in
het beheer van Limburgse architectuur
archieven ongedaan te maken, zullen
de betreffende archieven wederom voor
overdracht worden aangeboden aan het
Sociaal Historisch Centrum voor Limburg
of diens rechtsopvolger'. Aan deze
afspraak heeft Rijckheyt zich echter niet
gehouden, sterker: het SHCL is er langs
een omweg achter gekomen dat de
archieven waren vernietigd. Ook de
eigenaren of hun rechtsopvolgers zijn
niet in alle gevallen geraadpleegd.
Gelukkig heeft Rijckheyt, in de persoon
van directeur Tom van Slooten en later
ook wethouder Lex Smeets, zich voor
deze toch vrij fundamentele communicatie -
fout bij directeur van het SHCL Ad Knotter
geëxcuseerd. Ad Knotter, directeur van
het Sociaal Historisch Centrum voor
Limburg, eerder werkzaam als archivaris
bij het Gemeentearchief Amsterdam is
niet te spreken over de gang van zaken.
"Achter deze communicatiefout zit een
denk- en handelwijze die ernstig
bekritiseerd moet worden. Men heeft
zich blijkbaar niet afgevraagd waarom
het SHCL als onderzoekcentrum voor
regionale geschiedenis het eertijds de
moeite waard heeft gevonden om deze
archieven te verzamelen. Daaruit blijkt
dat het cultuurhistorisch belang geen
element vormde in de afweging en
zeker niet doorslaggevend was. Als
archivaris wil ik natuurlijk niet bestrijden
dat selectie en vernietiging tot de
kerntaken van een archiefinstelling
behoren. Maar dat behoort te gebeuren
op grond van een inhoudelijke waardering,
waarin de historische betekenis van een
archief en zijn bestanddelen voorop staat.
In dat opzicht lijkt mij dit Heerlense
geval geen voorbeeld ter navolging."
"Wij ontkennen niet dat het cultuur
historisch belang een criterium is - naast
andere criteria. Ónze afwegingscriteria
zijn transparant verwoord in onze
beleidsnotitie uit 2005. En in weerwil
wat de heer Knotter schrijft hebben we
vóór de vernietiging de oorspronkelijke
eigenaren en een aantal archief
instellingen benaderd over het terugnemen
van de archieven. Dat dit in het beschreven
geval niet goed is gegaan omdat we
deze vraag niet schriftelijk aan de directie
hebben gesteld is spijtig. Als dat wel
goed was gegaan hadden wij het archief
afgestaan op basis van onze transparante
criteria en had het SHCL ze kunnen
bewaren op basis van haar criteria."
META attendeert lezers op nieuwe trends
en gadgets; ze brengt nieuws en
diepgravende artikels voor en over de
bibliotheek-, archief- en documentatie
sector en informeert over de werking
van de VVBAD. META zal ook ruimte
bieden aan discussie en opinie. Het
nieuwe tijdschrift komt in de plaats van
Bibliotheek- archiefgids, Info en
Bibscoop. Het zal negen maal per jaar
verschijnen.
instituut is Huygens Instituut voor
Nederlandse Geschiedenis (Huygens
ING). Het Huygens ING verricht onderzoek
naar de geschiedenis van Nederland,
waarbij veel aandacht uitgaat naar het
toegankelijk maken en analyseren van
historische bronnen en literaire teksten.
Als onderdeel van de KNAW verricht het
nieuwe instituut toponderzoek, waarbij
veel wordt samengewerkt met
universiteiten. Daarnaast blijft het
instituut activiteiten ontwikkelen voor
een breed publiek.
'Limburgs archief blijkt vernield:
collecties bekende Limburgse
architecten door shredder' kopte het
Dagblad De Limburger op de voorpagina
van editie 28 december 2010. De krant
was er achter gekomen dat Rijckheyt,
het vroegere stadsarchief Heerlen,
de archieven van acht Limburgse
architecten (271 strekkende meter)
compleet had vernietigd. Het betreft
onder meer de collecties van bekende
architecten als Turlings uit Roermond
en Dingemans uit Maastricht, die naam
maakten tijdens de wederopbouw na
de Tweede Wereldoorlog.
Reactie Historisch Goud, Tom van Sloten:
Begin februari 2011 verschijnt het
eerste nummer van META, tijdschrift
voor bibliotheek archief. Dit nieuwe
vak- en ledenblad van de VVBAD
(Vlaamse Vereniging voor Bibliotheek,
Archief en Documentatie) streeft ernaar
hét tijdschrift voor de informatie
professional in Vlaanderen te zijn.
nummer 1 2011 11
