Geschiedenis
met een sticker
René Spork Column
Let op: deze geschiedenis bevat
omstreden informatie en is schadelijk
voor uw geestelijke gezondheid.
De Koninklijke Bibliotheek (KB) in
Den Haag uitte onlangs het voornemen
om 'foute' kranten uit WOII op internet
te zetten in het kader van haar kranten
digitaliseringproject. Er ontstond een
hele discussie. De bibliotheek liet
desgevraagd weten het belangrijk
te vinden "om de historische werkelijk
heid ongecensureerd aan iedereen ter
beschikking te stellen".
Deze laatste mededeling is te gek voor
woorden. Niet omdat ze inhoudelijk
niet klopt, maar omdat het een
zo vanzelfsprekende waarheid is dat
ze niet zou hoeven worden uitge
sproken. Ja, archieven en bibliotheken
stellen bronnen ter beschikking aan
iedereen die daar belang in stelt,
uiteraard met inachtneming van
de privacy- en openbaarheid
wetgeving. De KB wordt nu verweten
de verspreider van discriminerende
inhoud te zijn.
Wie, om een ander voorbeeld aan
te halen, het racistische geweld in
de recente geschiedenis van
de Verenigde Staten bestudeert, kan
niet om het gedachtegoed van de Ku
Klux Klan (1866) heen. Een zoektocht
op internet levert een breed spectrum
van websites op: propaganda van
de KKK, stellingnamen van tegen
standers en geschiedkundige sites.
De serieuze onderzoeker zal zich juist
wenden tot de site van een erkend
instituut zoals de bibliotheek van
Michigan State University. De bibliotheek
bevat KKK-titels waarvan enkele
digitaal beschikbaar zijn.
Het Centrum Informatie en Documen
tatie Israël (CIDI) is er ondertussen
geen voorstander van om NSB-kranten
op internet te zetten. "De KB levert
de munitie voor het wapen waarmee
antisemitisme wordt bedreven", aldus
directeur Ronny Naftaniel. "Het is
straks heel gemakkelijk te zoeken
hoe de nazi's dachten over Joden."
Uitgerekend dat lijkt me een enorm
Gebruik, maar ook misbruik, van
bronnen is altijd mogelijk, met
of zonder internet. Over propaganda
gesproken: fascistische en nazipropa-
ganda (affiches) vindt u gratis op de
site www.histotheek.nl. 'Educatie' is
in dit geval de context.
voordeel. Wie wel eens een documen
taire over de Holocaust heeft gezien
zou zich zomaar af kunnen vragen:
"Hoe komen die nazi's eigenlijk aan
hun denkbeelden? Hoe luiden hun
opvattingen precies en waar zijn die
op gebaseerd?" Ik zie heel wat mooie
scripties voor me.
Het ministerie van Justitie heeft de KB
gewaarschuwd dat publicatie van
de kranten voor het Openbaar Ministerie
aanleiding kan zijn om in actie te
komen. Op voorhand? Dat lijkt me sterk.
Wacht eerst maar eens af of er iemand
daadwerkelijk misbruik maakt van
de omstreden bronnen. Wanneer
is er eigenlijk sprake van misbruik?
Lukraak citeren zonder bronvermelding
lijkt me de ergste overtreding. Het
ministerie zal toch niet bedoelen dat
iemand "slechte gedachten en ideeën"
krijgt na het lezen van de kranten,
want dan komen we in een hele
schimmige discussie terecht. In een
democratische samenleving circuleert
niet één bepaald gedachtegoed, maar
is er juist ruimte voor diversiteit en
tegenstellingen. Een volwassen
samenleving kan daar mee omgaan.
Verder is er wet- en regelgeving:
discriminatie is strafbaar.
Een archiefinstelling bewaart archieven,
particuliere en overheidsarchieven,
opdat de onderzoeker zich een beeld
kan vormen van de samenleving
in een bepaalde periode. Als die
periode de Tweede Wereldoorlog is,
dan kan de onderzoeker niet volstaan
met eenzijdige bronnen. Plaatsing van
bronnen op internet gebeurt in een
bepaalde context, de website van
de beherende instelling, en dient geen
propagandadoel maar wel een
gebruiksgemak. Tegenover elke
10.000 studiezaalbezoekers staan
100.000 digitale bezoekers; dat is
geen ramp, maar een zegen. Meer
mensen kunnen kennis nemen van
en onderzoek doen in onze bronnen.
Oud-minister van Justitie Hirsch Ballin
doet de suggestie dat eventuele
publicatie zorgvuldig
moet gebeuren. Er kan
zelfs een waarschuwing
komen voor online lezers:
geschiedenis met een
sticker, ik moet er niet
aan denken!
Tekening: Peter Vlot.
nummer 9 2010 35
