Noten
Het hoofddepot van het Filmmuseum in Vijfhuizen bevat zo'n 150.000 filmblikken (foto Eye Film
Institute Netherlands).
gekleurd zou zijn.17 Dit hoge percentage
betekent echter geenszins dat in
de jaren tien eenzelfde percentage
vertoonde films gekleurd is geweest.
Het zou immers heel goed het gevolg
kunnen zijn van de hoge prijs van dit
materiaal, waardoor het minder snel
verkocht werd. Bovendien lijkt het
onwaarschijnlijk dat Desmet de films die
hij letterlijk meer waarde toedichtte,
naar Duitsland of naar Hoffmans stuurde
of als aanloopstrook gebruikte. Het
is daardoor zeer wel mogelijk dat een
onevenredig groot aantal gekleurde
films bewaard is gebleven.
Al met al moet op basis van deze
ontstaansgeschiedenis van de Desmet-
collectie geconcludeerd worden dat
ze geen zuivere afspiegeling kan zijn
van de Nederlandse filmcultuur van
1907 tot 1916. Daarvoor is in een later
stadium teveel met de samenstelling
ervan gebeurd. Toch werd de Desmet-
collectie wel zo gezien, onder andere
door het Filmmuseum. In navolging van
deze assumptie zijn dan ook, op basis
van de samenstelling van de collectie,
conclusies getrokken over de geschiedenis
van de filmcultuur in Nederland. Zo komt
het dat Jean Desmet bekend staat als
een distributeur van luxe, want hij had
veelvuldig gekleurde films. Zo autobio-
grafeerde Desmet zichzelf, per ongeluk,
de filmgeschiedenis in door middel van
een verzameling films. Daarvoor hoefde
hij geen letter op papier te zetten.18
1 Paul Ricoeur, Memory, History,
Forgetting (Chicago 2004) 337.
2 Filmmuseum jaarverslag (1989) 37.
3 Paolo Cherchi Usai, Silent Cinema -
An Introduction (Londen 2000) 161.
4 Mark-Paul Meyer en Paul Read,
Restoration of Motion Picture Film
(Oxford 2000). De overgang van
zwijgende naar geluidsfilms vond plaats
rond 1930 en de eerste filmarchieven
ontstonden in de loop van de jaren
dertig. David Bordwell, On the History
of Film Style (Cambridge - Massachusetts,
1997) 24. Door tussenkomst van de
Tweede Wereldoorlog ontstond het
Nederlandse archief pas in 1946 in
de vorm van het Nederlands Historisch
Film Archief (NHFA). In 1952 ging dit
NHFA samen met het zogenoemde
Uitkijk Archief om zo het Nederlands
Filmmuseum te worden.
5 'Richtlijnen voor de ontwikkeling
van het NEDERLANDS FILMMUSEUM'
(1956) 6.
6 Mark Mallon, 'Hartstocht voor film.
De waarde van particuliere
verzamelingen' in: Zine (2006).
7 Ivo Blom, Jean Desmet and the
early Dutch film trade (Amsterdam
2003).
8 Jean Baudrillard, 'The System
of Collecting' in: John Elsner en Roger
Cardinal (eds.), The Cultures of Collecting
(Massachusetts 1994) 12.
9 Blom (2003) 23.
10 Blom (2003) 22-23.
11 Filmmuseum jaarverslag (1989)
38. Het is niet duidelijk uit de tekst op
te maken of het Filmmuseum hier met
Desmet-collectie ook de geschreven
bronnen bedoelde die Jean Desmet aan
het instituut naliet. Mocht het
Filmmuseum in dit citaat niet uitsluitend
op de films doelen, dan heeft deze
meerduidigheid van de tekst zeker
geleid tot vooronderstellingen over
de samenstelling van de filmcollectie en
de manier waarop dit deel van de totale
Desmet-collectie een afspiegeling
vormde van de Nederlandse filmcultuur
in de jaren tien.
12 "Als er een oude schuur werd
afgebroken, bewaarde hij alles wat
maar enigszins bewaard kon worden.
vroeg of laat kwam er een dag dat
hij zo'n oude katrol weer ergens kon
gebruiken." 'Vader bewaarde alles',
De Telegraaf, 24 mei 1958.
13 Blom (2003) 327-328.
14 Blom (2003) 303.
15 Blom (2000) 300.
16 Blom (2003) 20. In 1987 schreef
Peter Delpeut in Skrien dat in datzelfde
jaar tijdens de Giornate del Cinema Muto
er van de 300 vertoonde films maar tien
in kleur waren, waarvan acht afkomstig
uit de Desmet-collectie. Volgens hem
was dit het bewijs dat het grootste deel
van de overige 290 conserveringen
waarschijnlijk bestond uit incorrecte
zwart-witte kopieën van oorspronkelijk
gekleurde films. Het is de vraag in
hoeverre deze scheve verhouding niet
net zo goed iets zegt over een mogelijk
onevenredig hoog aantal gekleurde
films in de Desmet-collectie.
17 René Kastelein, 'Een lyrische ode
aan de zwijgende film - Lyrisch nitraat'
in: Lampier du Cinéma (1991). Dat de
huidige Desmet-collectie voor ongeveer
tachtig procent uit ingekleurde films
bestaat is bevestigd door Alessandra
Laitempergher, die tijdelijk bij het
Filmmuseum werkte, waar zij de
Desmet-collectie nog eens doorliep.
18 Het (papieren) bedrijfsarchief van
Jean Desmet wordt momenteel in het
kader van het Metamorfoze-project
gedigitaliseerd.
Bregt Lameris zelfstandig onderzoeker
en docent mediastudies (UvA).
22 2010 nummer 9
