De canon van Rijnland
THEMA jlLandlenlWater
De totstandkoming
jlLandlenlWater
vJ
Evenwicht
Schevenhoven
Sinds januari 2010 heeft het hoogheem
raadschap van Rijnland een canon.
Dertig vensters tonen dertig moment
opnamen van duizend jaar waterbeheer
in het gebied dat al sinds de middel
eeuwen bekend staat als het
hoogheemraadschap van Rijnland.
De canon is nu nog alleen digitaal te
raadplegen, op de website van het
hoogheemraadschap (www.rijnland.
net) en op www.regiocanons.nl. Een
gedrukte versie van de canon is in
voorbereiding.
Het hoogheemraadschap van Rijnland is
verantwoordelijk voor het waterbeheer
in het gebied tussen Den Haag, Gouda,
Amsterdam en Velsen. Formeel bestaat
het hoogheemraadschap pas sinds
1 januari 2005. Op die datum fuseerde
het al in de middeleeuwen ontstane
hoogheemraadschap van Rijnland met
de drie waterschappen die binnen het
gebied van Rijnland belast waren met
het op peil houden van water in de
polders. Tot 1979 waren deze polders
afzonderlijke waterschappen geweest,
onder toezicht van het hoogheem
Bij het venster dat betrekking heeft op het
graven van watergangen in 1200 is gekozen
voor een luchtfoto die de ligging van één van
deze watergangen in het inmiddels sterk
verstedelijkte landschap laat zien (foto's coll.
hoogheemraadschap Rijnland).
raadschap. Bij de concentratie van polders
kwam aan dit toezicht een einde. Later
vond in het Zuid-Hollandse deel van
Rijnland verdere concentratie van
(polder)waterschappen plaats, maar net
als vroeger vielen de ingelanden van de
Rijnlandse polders tot 1 januari 2005
nog altijd onder twee waterschappen;
het hoogheemraadschap en het
waterschap dat belast was met de
polderbemaling. Door de fusie kwamen
alle waterschapstaken in het gebied van
Rijnland in één hand. Met het oog op de
historische traditie werd het nieuwe
'all-in waterschap' hoogheemraadschap
van Rijnland genoemd.
In het voorjaar van 2009 besloot het
bestuur van Rijnland dat het hoogheem
raadschap in navolging van andere
instellingen ook een canon moest
krijgen. De canon zou voorlopig niet in
gedrukte vorm verschijnen, maar
uitsluitend digitaal. Hoogheemraad Thea
de Roos wees op de reeds bestaande
canon van het hoogheemraadschap
Hollands Noorderkwartier, waarvan
zowel een digitale als een gedrukte
versie bestaat. Zoiets moois moest
Rijnland ook kunnen maken.
Medewerkers van het team Communicatie
en Erfgoed gingen deze uitdaging aan
en produceerden in iets meer dan een
half jaar een Rijnlandse canon. De canon
van Hollands Noorderkwartier was een
inspirerend voorbeeld; dertig vensters,
gespreid in tijd, vanaf het eerste begin
van het waterbeheer tot heden. Ieder
venster bevat een niet al te lange tekst
en een hierbij passende illustratie. Voor
de inhoud van de Rijnlandse canon
konden wij in de eerste plaats putten uit
twee betrekkelijk recent verschenen
boeken over de geschiedenis van
het hoogheemraadschap van Rijnland,
het in 2002 verschenen Hollands water
Haags Gemeentearchief
Naast koopjes scoren op een heuse
markt kan er onder deskundige
begeleiding een kijkje genomen
worden in de depots en het
restauratieatelier van het Haags
Gemeentearchief. Daarnaast vindt op
23 oktober de Dag van de Haagse
Geschiedenis plaats, waaraan bijna alle
erfgoedinstellingen van Den Haag
meedoen.
en het in 2006 verschenen Waterstaat
in stedenland. In het eerstgenoemde
boek heeft Ludy Giebels de geschiedenis
van het hoogheemraadschap beschreven
vanaf de invoering van het nieuwe
reglement in 1857. Het laatstgenoemde
boek, geschreven door Milja van Tielhof
en Petra J.E.M. van Dam, behandelt de
geschiedenis van Rijnland tot 1857.
Daarnaast zijn andere werken gebruikt
en uiteraard ook de archieven van het
hoogheemraadschap en van de
daarbinnen gelegen polders.
De eerste vraag bij het samenstellen
van een canon is natuurlijk: wat neem je
er in op? De vensters moeten een goed
overzicht geven van belangrijke
momenten en ontwikkelingen in de
geschiedenis van het waterbeheer in
Rijnland. In een aantal gevallen is direct
duidelijk wat een plaats in de canon
verdient. De verlening van het privilege
door rooms-koning Willem II aan de
heemraden uit 1255, ten onrechte vaak
als de stichtingsakte van Rijnland
betiteld, hoort in de canon thuis.
Hetzelfde geldt voor het droogmalen
van het Haarlemmermeer in 1852.
38 2010 nummer 8
